རི་ཁྲོད་འགྲིམ་པའི་ཚན་རིག་པ།

——དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བསམ་འགྲུབ་རྒྱ་མཚོ་རྗེས་སུ་དྲན་པ།

——ཤེས་རབ་བསྟན་དར།

ཁོང་ཞི་བར་གཤེགས་སོང་ན་ཡང་།སྐྱོ་སྣང་འབུམ་ཕྲག་གི་ཀློང་ནས་ཁོང་གི་བླ་ན་མེད་པའི་མཁྱེན་པ་དང་བསླབ་པས་མཛེས་པའི་སྐུ་ལུས།ད་དུང་གདམས་པས་ཕྱུག་པའི་གསུང་དབྱངས་རྣམས་ངའི་མིག་རྣ་ཡིད་གསུམ་གྱི་ལམ་དུ་ཤར་འདུག དེ་བས་ངས་རང་གི་ཡིད་ཀྱི་དོན་སྤྱི་དེ་དག་ཚགས་སྒྲིག་རེ་བྱས་ཤིང་།ཁོང་གི་ངོ་མཚར་བའི་བྱུང་བ་དག་ཕྱིར་དྲན་རེ་བྱས་པ་ཡིན།
ངས་དམ་པ་ཁོང་གི་མཚན་ཐོག་མར་ཐོས་པ་ནི1986ལོ་ཡིན་ངེས། སྐབས་དེར་ངའི་གྲོགས་པོ་སྐོར་ཅིག་མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ་སློབ་གླིང་གི་སྦྲག་ཁྲིད་འཛིན་གྲྭར་ཞུགས།ཁོ་ཚོ་ཕྱིར་སླེབས་དུས་ངོ་མཚར་བའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་བོ་ཆུ་བཞུར་བ་བཞིན་བཤད་རྒྱུ་འདུག
ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་ངོ་མ་ཡ་མཚན་རེད། མཚོ་སྔོན་དགེ་ཐོན་སློབ་ཆེན་གྱི་རྩིས་རིག་སྡེ་ཁག་གི་སློབ་དཔོན་དག་གིས་ཀྱང་རྩིས་གཞི་ཞིག་བརྩིས་མ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཁོང་གི་སྙན་ལམ་དུ་སོན་པས་ཁོང་གིས་ཞིབ་ཏུ་དྲིས་ཏེ།འོ། དེ་ངས་བརྩི་གསུངས། ཕྱི་ཉིན་ཐོབ་གྲངས་གསུངས་པས་སློབ་དཔོན་དེ་དག་ཀྱང་ཧ་ལས་པར་གྱུར།
ཡང་བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་དུས་རྩོམ་སྒྲིག་པ་འགའ་ཁོང་ལ་ཀུ་རེའི་ཚུལ་དུ་སྲན་མ་དཀར་ཡོལ་གང་འཁྱེར་ཡོང་ནས་ཁྱོད་ཀྱིས་འདི་རྩི་ཐབས་ཨེ་ཡོད་ཅེས་དྲིས་པར།ཁོང་གིས། ཁྱེད་ཚོས་སྲན་རྡོག་ཆུང་ངུ་དང་ཕྱེད་ཁ་དང་མགོ་ཆག་སོལ་དང་། ངས་བརྩི་གསུངས། དེ་བཞིན་སྲན་མས་བཀང་བའི་དཀར་ཡོལ་གྱི་ཁ་ཞབས་ཆེ་ཆུང་དང་མཐོ་དམན་འཇལ་ནས་བརྩིས་ཀྱིས་གྲངས་ཟིན་པའི་རྗེས་གཞན་ཚོས་རེ་རེ་བཞིན་བརྩིས་པས་སྲན་རྡོག་གསུམ་གྱིས་ཉུང་བས་ཀུན་ཧ་ལས་གྱུར།
ཐེངས་ཤིག་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་པ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རྨོངས་དད་རེད་ཅེས་བཤད་པས་ཁོང་གིས་དེས་ན་ཆོག་གིང་རྨོངས་དད་པ་རེད། ཁྱོད་ཚན་རིག་པ་རེད། དེ་རིང་འུ་གཉིས་འགྲན་སྡུར་ཞིག་བྱེད། ད་འདི་ནས་འུ་གཉིས་ཀྱིས་སང་ལོའི་ཉི་འཛིན་དང་ཟླ་འཛིན་གཏན་ལ་འབེབ་ཅེས་གསུངས་ཏེ་ཁོང་གིས་ཤར་མར་གཏན་ལ་ཕབ།ཚན་རིག་པ་དེར་འཕྲུལ་འཁོར་མེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཅི་ཡང་མ་ནུས་པས་ཁས་མི་ལེན་ག་མེད་དུ་གྱུར།
དེ་དང་དེ་དག་གིས་ང་རང་ཧ་ལས་པར་གྱུར། ངོ་མ་ཡིན་ནམ། ངས་སྔོན་ཆད་ཨ་ཕའི་ངག་ནས་ཕྱག་མཛོད་གསུང་རབ་ཀྱི་ངོ་མཚར་བའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་བོ་ཐོས་མྱོང་བས་ཁོང་ཡང་ཕྱག་མཛོད་གསུང་རབ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ནམ་སྙམ།ནམ་ཞིག་ལ་ཁོང་དང་མཇལ་བའི་སྐལ་བ་ལྡན་ན་སྙམ།
དེ་ནས་བཟུང་། ངས་ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་ཅེས་པའི་མིང་འདིར་དོ་སྣང་བྱས་པ་ཡིན། རྗེས་སུ་ངས་ཁོང་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པའི་རྩོམ་ཡིག་རེ་གཉིས་མཐོང་།དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེ་ལོ་རྒྱུས་ཅུང་ངེས་ཐུབ་པ་བྱུང་།
ཁོང་1923ལོར་མདོ་སྨད་ཐེ་བོའི་དཔལ་ཤེས་སྟེང་གའི་སར་ཉེ་བའི་དབྱི་བ་ཞེས་པར་ཡབ་རྟ་མགྲིན་སྐྱབས་དང་ཡུམ་འབྲུག་མོ་སྐྱིད་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས།ཆུང་དུས་ནས་བཞིན་བཟང་ཞིང་ཆོས་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་དགའ་བ་བྱུང་། ཁྱིམ་གྱི་འབྱོར་བ་ཞན་པས་དགུང་ལོ་བདུན་སྟེང་ཕྱུགས་རྫི་མཛད་པས་དཀའ་ལས་མི་ཉུང་བ་མྱང་།
ཕ་མ་གཉིས་ཀྱིས་བསྐུལ་ནས་དགུང་ལོ་བཅུ་གཅིག་སྟེང་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དུ་རྗེ་འཇིགས་མེད་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་།ཀྱེ་རྡོར་གྲྭ་ཚང་དུ་ཞུགས་ནས་རྒྱུགས་བརྩི་བཞག་ཐམས་ཅད་ལ་བྱང་བར་གྱུར། ཨོཾ་འཁྱིལ་བ་འཇམ་དབྱངས་ལེགས་བཤད་སོགས་བསྟེན་ནས་རྩིས་དཀར་ནག་སོགས་ཐ་སྙད་རིག་གནས་དཔྱིས་ཕྱིན་པར་སྦྱངས།རྗེ་འཇིགས་མེད་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་དང་པཎ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ་སོགས་ལས་དབང་ལུང་མན་ངག་མང་དུ་གསན།
དགུང་ལོ་བཅུ་དགུའི་སྟེང་རྗེ་འཇིགས་མེད་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ལ་སྐྱབས་འཇུག་ཞུ་ནས་དབུས་སུ་ཆས།ཟླ་གསུམ་ལས་དབུས་སུ་སླེབས་ཏེ་དགའ་ལྡན་བྱང་རྩེ་གྲྭ་ཚང་དུ་ཞུགས་ཏེ་ལོ་ངོ་གསུམ་ལ་བསྡུས་གྲྭ་བློ་རྟགས་སོགས་ལ་སྦྱངས།ཁྲི་ཆེན་ལྷུན་འགྲུབ་བརྩོན་འགྲུས་ལས་བསྙེན་རྫོགས་ཀྱི་སྡོམ་པ་བཞེས།
དགུང་ལོ་ཉེར་གཉིས་པར་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སུ་ཞུགས་ཏེ་ལྟོ་སྐྱ་གོས་ཧྲུལ་གྱིས་བརྩོན་པ་བློས་མི་དཔོག་པ་མཛད།ལོ་ཤས་རིང་ལ་ཤག་ཏུ་མེ་མ་བཏང་བར་དཀའ་སྤྱད་མཛད།ཀུན་གྱིས་བྲ་ཉེ་བསམ་འགྲུབ་ཅེས་རབ་བྱུང་བའི་དཔེར་བལྟ་སར་གྱུར། ལོ་ངོ་བདུན་གྱི་རིང་ལ་གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔ་དང་ལམ་རིམ་བློ་སྦྱོང་།གསང་སྔགས་རྒྱུད་སྡེ་སོགས་ལ་སྦྱངས་ཏེ་མཁས་པར་གྱུར། དགུང་ལོ་ཉེར་དགུའི་སྟེང་འོལ་ཁ་ཆོས་ལུང་སོགས་དབེན་གནས་དུ་མར་འགྲིམས་ཏེ་དཀའ་སྤྱད་དཔག་མེད་མཛད་ནས་ཉམས་བཞེས་མཛད།ནམ་ཞིག་ཁོང་གི་བླ་མ་འཇམ་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ཕེབས་ནས་བསྔགས་པ་བརྗོད་ཅིང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཞལ་གདམས་མང་དུ་གནང་།
དགུང་ལོ་སོ་གཅིག་པར་ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས། བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དུ་བསང་ཁོག་འཇིགས་མེད་དང་།དགེ་བཤེས་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་སོགས་བསྟེན་ནས་རྒྱུད་སྡེ་བཞི་ལས་སྦྱངས་ཏེ་རྗེ་འཇིགས་མེད་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ལས་དབང་ལུང་མན་ངག་མཐའ་དག་བུམ་པ་གང་བྱོའི་ཚུལ་དུ་གསན།དགེ་བཤེས་ལྷ་མོ་ཚུལ་ཁྲིམས་ལས་སྒྲ་གསན།
1958ལོ་ནས་བླ་བྲང་ཉེ་འདབས་ཀྱི་ཟ་གཡུ་ནང་ཞེས་པའི་གྲོང་སྡེར་ཕེབས་ཏེ་ངལ་རྩོལ་གནང་།རེ་ཞིག་རྟ་རྫི་དང་ཞིང་སྲུང་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀ་བྱ་དགོས་བྱུང་། ཞིང་གི་མུའུ་གྲངས་དང་འབྲུ་རིགས་སོགས་ཀྱི་རྩིས་གྲངས་རྒྱག་དུས་ཞིང་ཆེན་དངུལ་ཁང་ནས་ཡོང་བའི་རྩིས་པའི་ཞིབ་རྩིས་དང་ཐོ་མ་ཐུག་པས་རྩོད་གླེང་བྱུང་།ཡང་བསྐྱར་བརྩིས་པས་ཞེན་ཆེན་གྱི་རྩིས་པ་ནོར་བ་མཐོང་བས་འགོ་ཁྲིད་རྣམས་ཀྱང་ཧ་ལས།
དེ་ལྟར་རྩིས་གྲངས་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས་པར་མཐོང་བས་སྡེ་བའི་རྩིས་གཉེར་པར་བསྐོས། སྐབས་དེར་ཆོས་ལུགས་ལྟ་ཅི།ཐ་ན་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཡང་ཞྭ་མོ་བསྐོས་པའི་དུས་ཡིན་པས་ཁོང་རྩིས་གཞོང་དང་ཁ་མི་འབྲལ་ག་མེད་གྱུར།འོན་ཀྱང་ཁོང་གིས་ཕྲེང་རྩིས་སྟེང་ནས་སྐར་རྩིས་གནས་མང་རྩི་སྟངས་གསར་གཏོད་བྱས་པས་སྐབས་དེའི་ལས་བྱེད་རྣམས་ཀྱིས་ཅི་ཡང་མ་ཤེས།ཁོང་གིས། ངས་ཕྲེང་རྩིས་དང་གློག་རྩིས་ཀྱི་རིག་པ་མ་དྲན་པའི་སྔོན་ལ་ས་གཞོང་གཅིག་པུར་ལ་བརྟེན་པས་དཀའ་ལས་མང་བོ་མྱོང་སོང་གསུངས།
དེ་ལྟར་ལོ་ཤས་རིང་རྩིས་ཀྱི་རྩ་བ་སྟོང་འཇུག་ཞག་གསུམ་བཅས་ལ་ཡང་ཡང་དཔྱད་པས་རྩིས་ཀྱི་རིག་པར་ཀློང་བརྡོལ་ཞིང་གོ་དོན་ཡོངས་རྫོགས་ཐུགས་སུ་ཆུད།སྔ་ན་མེད་པའི་རིག་པ་དུ་མ་ཤེས། ལོ་རེའི་འབྲུ་རིགས་དང་ཤ་མར་བགོ་བཤའ། ཞིང་ལས་ཐོན་ཚད་ཀྱི་འབྲུ་རིགས་སོགས་གང་ཞིག་ཕྲེང་རྩིས་བརྒྱབས་ཀྱང་མགྱོགས་ཤིང་མྱུར་ལ་ཕྲ་ཞིང་ཞིབ་པ།ནོར་འཁྲུལ་མེད་པ་བཅས་ཀྱིས་ཟ་གཡུ་ནང་གི་ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་ཅེས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་ཡོངས་སུ་གྲགས་ཤིང་ངོ་མཚར་བའི་མཛད་སྤྱོད་དག་ལྷ་སྒྲུང་བཞིན་དུ་མང་ཚོགས་ཀྱི་ངག་ཏུ་ཆགས་འདུག་སྐད།སྲིད་ཇུས་གུ་ཡངས་ཕྱིན་པས་ཀན་ལྷོའི་སྲིད་གྲོས་སུ་ཕེབས་ནས་ཕྱག་ལས་མཛད།
1979ས་ལུག་ལོར་ཁྲིན་ཏུར་ཕེབས་ནས་ལོ་བཞིའི་རིང་ལ་བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ་རྩོམ་སྒྲིག་གི་ཕྱག་ལས་གནང་།མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་ལས་སྒྲ་སྙན་ངག་སུམ་རྟགས་སོགས་མང་དུ་གསན་ཏེ་ཀུན་བཤད་ཀྱི་མཚན་ལ་ཚངས་སྲས་དགྱེས་པའི་ལང་ཚོར་གསོལ།དེ་བས་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་དགོན་པའི་བདག་གཉེར་ཁང་གི་དབུ་འཛིན་གཞོན་པའི་འགན་བཞེས་ནས་དགོན་པའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་བཞེང་རྒྱུའི་ཐད་ཀྲུང་དབྱང་ལ་རོགས་སྐྱོར་སྙན་ཞུ་ཕུལ་ནས་ལེགས་པར་བཞེངས།
དེ་ནས་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོས་གདན་ཞུ་བཞིན་དེར་ཕེབས་ནས་བོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་རྣམས་ལ་རྣམ་འགྲེལ་དང་།དབུ་ཕར་ལམ་རིམ། སྤྱོད་འཇུག སྒྲ་དང་རྩིས་སོགས་ཀྱིས་དཔེ་ཁྲིད་སྲོལ་བྱ་བཙུགས་ཤིང་དཔེ་ཁྲིད་གནང་ནས་སློབ་མ་བགྲང་ལས་འདས་པ་བསྐྱངས།སྔ་རྗེས་སུ་ལྷོ་ནུབ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ། ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ། ཀྲུང་གོའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་། མཚོ་སྔོན་གསོ་རིག་སློབ་གླིང་།གཙོས་མི་རིགས་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭ།བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དང་། རྔ་བ། དཔའ་རིས་མཆོད་རྟེན་ཐང་། རྒན་ཀྱཱའི་བྲག་དཀར། གཙང་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ།ཐེ་བོ། ཀླུ་ཆུ། རྩེ་ཁོག་སོགས་གདན་ཞུ་བཞིན་ཕེབས་ནས་མདོ་སྔགས་རིག་གནས་དང་བཅས་པར་མུན་པར་སྒྲོན་མེ་བཞིན་དུ་གསལ་བར་བྱས།
ཁོང་ནི་རིག་པའི་གནས་ལ་བྱང་བའི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་མ་ཟད། གང་ཐོས་ཉམས་སུ་བཞེས་པའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།སྔོན་བྱོན་མཁས་པས། སྐྱེས་པའི་ལུས་ངག་བྱ་བའི་འཇུག་པ་ལས། །ནང་གི་བསམ་པའི་ཁྱད་པར་གོ་བར་བྱེད།།ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་འདོད་ཆུང་ཆོག་ཤེས་དང་། གཉོམ་ཆུང་ཚུལ་མཐུན་གྱི་སྤྱོད་པ་དེས་ནམ་ཡང་ང་ཚོའི་ཡིད་ནས་བརྗེད་ཐབས་མི་འདུག
ཉིན་ཞིག་ཁོང་གི་སྒོར་མོ་སྟོང་ཕྲག་འགའ་རྐུན་མས་བརྐུས། ཁོང་གིས་མཁྱེན་དུས་དེ་མུར་སྨོན་ལམ་བཏབ་སྟེ།སྒོར་མོ་དེ་དག་གིས་རྐུན་མའི་མཐུན་རྐྱེན་དུ་གྱུར་སྟེ་ལོག་ལམ་དུ་མི་འགྲོ་བ་དང་དེས་རྐྱེན་ལས་ཁོ་བཙོན་ཁང་དུ་འགྲོ་བར་མ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སྨོན་ལམ་བཏབ་པས་ཁོང་གིས་བུ་སློབ་དག་ཀྱང་ཧ་ལས་པར་གྱུར།
ཡང་ཁོང་ལ་དད་པ་ཆེ་བའི་སྦྱིན་བདག་ཅིག་གིས་དངུལ་དཀར་ལས་བཞེངས་པའི་སྐུ་ཞིག་ཁོང་ལ་ཕུལ་ཏེ།འདི་དངུལ་ལས་བཞེངས་པའི་སྐུ་རྩ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས་ཁྱེད་ལ་ཕུལ་བ་ཡིན་ཞེས་ཞུ་བ་ལ་ཁོང་གིས།འདིའི་རྒྱུ་དངུལ་ཡིན་པས་སྲེད་པ་སྐྱེ་བའི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་སྲིད་པས་གཞན་ལ་ཕུལ་ཅེས་ཁོང་གིས་མ་བཞེས།
ཁོང་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་དུ་བཞུགས་དུས་ཁོང་ལ་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོའི་ལས་ཐོབ་ཕུལ་དུས་ཁོང་གིས་ལས་ཐོབ་འདིའི་གྲངས་ཀ་ཉུང་བས་གཞན་གྱིས་ལག་ཏུ་ཡོང་བར་རྩོད་པ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས་གཞན་ལ་བྱིན།ཞེས་དང་ལེན་མ་བྱས། ཡང་སློབ་གྲྭ་དེ་ཐོག་ཁང་གསར་བ་ལས་ནས་ཁོང་ལ་ཁང་མིག་ཕྱེད་དང་བཞི་ཡོད་པ་ཞིག་བགོ་ཁར་ཁོང་གིས།ང་མི་རྐྱང་ཞིག་ཡིན། དེ་འདྲའི་ཁང་བ་ཆེན་པོ་ཞིག་མི་དགོས། ཁང་མིག་འདིས་ཆོག་གསུངས་ནས་མ་བཞེས་ན་ཡང་སློབ་གྲྭས་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་ཁང་བ་གསར་བར་སྤོར་དུ་བཅུག
1993ལོ་ནས་མཛོད་དགེ་རི་ཁྲོད་དང་། འབྲོང་རྩེ་རི། རོང་ངར་སྒོམ་ར་སོགས་གནས་ངེས་མེད་འགྲིམ་ནས་སྒྲུབ་པ་མཛད།
རེད་དེ། རྗེ་བླ་མས། མཛད་པ་ཀུན་ལས་ནི། །གསུང་གི་མཛད་པ་མཆོག་ཡིན། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་སྐྱེས་བུ་དམ་པ་ཡིན་མིན་ཁོང་གི་གདུལ་བྱ་ལ་བལྟ་དགོས་པ་ཡིན།གདུལ་བྱ་ཞེས་པའང་ཕྱུག་པོའི་འཁོར་ཚོགས་བསྡུས་ཏེ་ཆོས་བརྒྱད་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་མ་ཡིན་པར་བློ་གྲོས་ཀྱི་པད་མོ་འཛུམ་ཞིང་ཤེས་བརྩོན་གྱི་རྒྱན་དང་ལྡན་པ།མ་རིག་པའི་མུན་པ་སེལ་ནུས་པའི་འཁོར་ཚོགས་ཏེ་གསུང་གི་མཛད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་འཁོར་ཚོགས་ཡིན་དགོས་པ་དེ་རེད།
དེ་ལྟར་ཁོང་གི་གསུང་གི་མཛད་པ་ལ་བལྟས་ན་ཡིད་ལ་དད་པ་ཞིག་མི་སྐྱེས་སམ། ཁོང་གི་མི་ཚེ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་དང་ཉམས་ལེན་བློ་སྦྱོང་།གདུལ་བྱ་སྐྱོང་བ་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀྱིས་བདས།
གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེ་ནི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་དང་ཟབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ། དགོན་སྡེ་ཁག་ཏུ་དཔེ་ཁྲིད་ཀྱིས་ང་བརྒྱད་དང་རིག་གསར་གྱི་གཏོར་བརླགས་ཀྱིས་ཟུངས་ཟད་ཀྱི་ནད་པ་སྨན་པས་བོར་བ་ལྟ་བུའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་མེ་རོ་བསླངས།ལྷག་པར་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་བཅུ་ལས་སྐར་རྩིས་རིག་པ་འདི་ཕལ་ཆེར་ཁོང་ཁོ་ནའི་སྐལ་བར་གྱུར།
རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་རྗེས་བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ་སྒྲིག་སྐབས། མཁས་དབང་ཐུབ་བསྟན་ཉི་མ་སོགས་ལ་ཟླ་གཉིས་ལྷག་ལ་རྩིས་དཀར་ནག་གི་ཁྲིད་གནང་བ་དང་།
1984ལོར་མཛོད་དགེ་བཞག་སྡོམ་ནས་སློབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་སྒྲུབ་དུས་ཟླ་གཉིས་ལྷག་ལ་སྐར་རྩིས་ཀྱི་དཔེ་ཁྲིད་གནང་། དེའི་ཕྱི་ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་གིས་གདན་ཞུས་བཞིན་དེ་གའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་རྣམས་ལ་《རིགས་ལྡན་མཆོད་པའི་འོད་སྣང་》དང་། སྒྲ། ཚད་མ། ནང་དོན་རིག་པ་བཅས་སློབ་ཁྲིད་རྒྱུན་དུ་གནང་།
1986ལོར་མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ་སློབ་གླིང་དུ་ཕེབས་ཏེ་དེ་གའི་དགེ་སློབ་ཡོངས་ལ་རིགས་ལྡན་མཆོད་པའི་འོད་སྣང་དང་རིགས་ལྡན་སྙིང་ཐིག་མཱ་ཡང་རྒྱ་རྩིས་སོགས་ཀྱི་ཁྲིད་ལན་མང་དུ་གནང་།
1987ལོར་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་གྱིས་བཀའ་བཞིན་རྔ་བ་སྒོ་མང་དུ་ཕེབས་ནས་རྩིས་གཞུང་ཞིག་ལ་ཞུ་དག་གནང་།
1989ལོའི་དབྱར་ཁར་སླར་ཡང་མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ་སློབ་གླིང་དུ་ཕེབས་ཏེ་དགེ་རྒན་སྐོར་ཅིག་ལ《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》དང་སློབ་མ་བརྒྱ་ལྷག་ལ་《བྱེད་མཐུན་རིགས་པའི་མེ་ཏོག》གི་ཁྲིད་ཞིབ་རྒྱས་སུ་གནང་།མཚོ་སྔོན་ཀུན་ཁྱབ་རླུང་འཕྲིན་ལས་ཁུངས་ཀྱི་རེ་བ་བཞིན《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》ཞིབ་རྒྱས་སུ་ཁྲིད་དེ་སྒྲར་ཕབ།
1990ལོར་ཀྲུང་གོའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་དུ་ཕེབས་ཏེ་སྐར་རྩིས་འཛིན་གྲྭར་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུའི》སྟེང་ནས་རྩིས་ཀྱི་ལག་ལེན་དང་གོ་དོན།མཇུག་གི་རེའུ་མིག་འཛིན་ཚུལ་དང་བཅས་པ་རྒྱས་པར་བསྩལ།
1995ལོར་གཙོས་མི་རིགས་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭས་ཀན་ལྷོའི་གྲྭ་བ་སུམ་ཅུ་ལྷག་བསྡུས་ཏེ་སྐར་རྩིས་འཛིན་གྲྭ་ཚུགས་པར་《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》གོ་དོན་དང་ལག་ལེན་རྒྱས་པར་ཁྲིད་དེ་སྒྲར་ཕབ།
1990ལོར་ཀྲུང་གོའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་དུ་ཕེབས་ཏེ་སྐར་རྩིས་འཛིན་གྲྭར་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ་《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུའི》སྟེང་ནས་རྩིས་ཀྱི་ལག་ལེན་དང་གོ་དོན།མཇུག་གི་རེའུ་མིག་འཛིན་ཚུལ་དང་བཅས་པ་རྒྱས་པར་བསྩལ།
1995ལོར་གཙོས་མི་རིགས་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭས་ཀན་ལྷོའི་གྲྭ་བ་སུམ་ཅུ་ལྷག་བསྡུས་ཏེ་སྐར་རྩིས་འཛིན་གྲྭ་ཚུགས་པར《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》གོ་དོན་དང་ལག་ལེན་རྒྱས་པར་བསྩལ།
1996ལོར་ལྷོ་ནུབ་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱིས་གདན་ཞུས་བཞིན་དེ་གར་ཕེབས་ཏེ་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ་ཕྱོགས་སོ་སོའི་གྲྭ་བ་མང་བོར་སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ་གོ་དོན་.དང་བཅས་པ་ཞིབ་ཏུ་གནང་།
1999ལོའི་དབྱར་ཁར་ཀླུ་ཆུ་རྫོང་ཤིས་ཚང་སྒར་རྙིང་དགོན་པས་གདན་དྲངས་པ་ལྟར་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་པའི་ཟབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་བསྒྲུབས།
2006ལོའི་ཟླ་དྲུག་པར་ཡང་ཡང་བསྐྱར་དགོན་འདིར་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་གསང་བ་འདུས་པའི་མངོན་རྟོགས་དང་སྡོམ་གསུམ་བསླབ་བྱ་སོགས་ཀྱི་གཟབ་བཤད་གནང་།
ཁྱད་པར་པེ་ཅིན་དཔེ་མཛོད་ཁང་གི་སྐུ་ཞབས་ཧོང་མིན་ཞིན་གྱིས་ལོ་ཙཱ་བརྒྱུད་ཀྲུང་གོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་གནམ་རིག་མཁས་པ་ཁྲིན་ཅུའུ་ཅིན་ལ《རིགས་ལྡན་སྙིང་ཐིག》དང《མཱ་ཡང་རྒྱ་རྩིས》གཉིས་ཀྱི་སྟེང་ནས་གོ་དོན་དང་བཅས་གཟབ་ཁྲིད་གནང་།སྐུ་ཞབས་གང་གནམ་རིག་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས་པས་བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་ཀྱི་གོ་དོན་ཆ་ཚང་རྟོགས་ཤིང་།གཞུང་ལུགས་ཡང་དག་ཅིང་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཡིད་ཆེས་རྙེད་དེ《རིགས་ལྡན་སྙིང་ཐིག》《མཱ་ཡང་རྒྱ་རྩིས》གཉིས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏེ་སྐར་རྩིས་ནི་སྔོན་ཐོན་གྱི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན་པར་བསྒྲགས་པས་འཕྲིན་ལས་རྒྱས་པར་ནུས་པ་ཆེན་པོ་བཏོན།
ཐེངས་གཅིག་ཁྲིན་ཏུར《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》རྩོམ་སྒྲིག་ཏུ་ཕེབས་དུས་མགྱོགས་རྩིས་སྐབས་ཉེ་བར་མཁོ་བའི་རྩིས་གཞུང་ཡང་གསལ་སྒྲོན་མེ》དང《མཁས་པའི་སྙིང་ནོར》གཉིས་དཔེ་རྒྱུན་དཀོན་པས་ཁོང་གིས་བརྙན་དཔར་དུ་དཔར་ནས་དེབ་བརྒྱད་ཅུ་སློབ་བུ་དག་ལ་བཀྲམ།
ཁོང་གིས་རྒྱུན་དུ་དཔེ་ཁྲིད་གནང་ཞིང་གང་དུ་བཞུགས་ཀྱང་གཟིམ་ཁང་དུའང་སློབ་བུ་དོན་གཉེར་བ་དག་ལ་སྒྲ་རྩིས་སོགས་ཀྱི་དཔེ་ཁྲིད་ཆད་པ་མེད་པས་སློབ་མ་བགྲང་ལས་འདས་པ་བསྐྱངས།དེ་དང་མཉམ་དུ་ཁོང་གིས་སྐར་རྩིས་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་མང་བོ་ཐེར་འདོན་བྱས་ཏེ་དམ་པ་འདིས《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》སྒྲིག་སྐབས། རྒྱལ་ནང་དུ་སྐར་རྩིས་རིག་གཞུང་ཚོགས་འདུ་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་རྒྱ་ཡིག་གིས་བྲིས་པའི《ཀྲུང་གོའི་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ལོ་རྒྱུས》ཞེས་པར་བོད་ཀྱི་ལོ་མགོ་རབ་བྱུང་ནས་འཛིན་པ་འདི་ཆོས་ལུགས་པས་དབང་ཤེད་ཀྱིས་བཞག་པ་ལས་དོན་མེད་པ་དང་།ཡང་བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་ལས་ཚེས་ལ་ཆད་ལྷག་བྱུང་བ་ནི་ཆོས་ལུགས་དབང་སྒྱུར་བས་བཀྲ་ཤིས་པའི་ཉི་མ་བརྩེགས་པ་དང་།བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་ཉི་མ་ཆད་པ་སོགས་གཞན་རྨོངས་པར་བྱེད་པའི་གཏམ་གང་བཤད་ལུང་རིགས་རྣོན་པོས་དགག་པ་བྱས་པས་རྒྱའི་མཁས་རྣམས་དམ་པ་འདིའི་སྐུ་ཡོན་ལ་ཧ་ལས་ཏེ་དབང་མེད་དུ་བསྔགས་པ་བརྗོད།
ཡང་རིག་གསར་སྐབས་བོད་ལྗོངས་སྨན་རྩིས་ཁང་གིས་རྩིས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་བཅོས་ཏེ་གང་དང་ཡང་མི་མཐུན་པ་ཞིག་བརྩམས་པ་དེ་སྔར་བཞིན་སྤྱོད་པ་མཐོང་བས་བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རིག་གཞུང་ཚོགས་ཆེན་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་ཉིན་དུ་མར་ས་རིས་དང་གོ་དོན་སྦྱར་ནས་དགག་པ་མང་དུ་བྱས་ཏེ་ཡང་དག་པར་གསལ་བར་བྱས།སྐབས་དེར་ཕ་རོལ་བོར་ཕ་རོལ་བོར་ཅི་ཡང་སྨྲ་རྒྱུ་མ་བྱུང་ཡང་རྗེས་སུ་བླ་བྲང་ལ་ཡོང་ནས་ཁོང་ལ་རྩོད་པ་བྱས་ཀྱང་དམ་པ་འདིས་ལུང་དང་རིགས་པས་ཚར་བཅད།
བོད་ལྗོངས་སྨན་རྩིས་ཁང་དུ་ཕེབས་ཏེ་ཁོང་ཚོས་བསྒྲིགས་པའི་ལོ་ཐོ་ལས་ནོར་བ་མང་བ་ས་རིས་དང་གོ་དོན་སྦྲགས་ནས་དག་ཐེརམང་དུ་མཛད།
ཡང་བོད་ཀྱི་རྩིས་རམས་པ་དག་ལྷ་སར་འཚོགས་ཏེ་རྩིས་མགོ་སྤར་དུས་་ཁོང་ལ་བརྡ་བཏང་བ་མ་འབྱོར་བས་ཕེབས་མ་ཐུབ།གྲོལ་རྗེས་རྩིས་རམས་པ་སྨད་སོག་བཛྲ་ཁོང་གི་སར་ཕེབས། ད་རེབ་རྩིས་མགོ་སྤར་མོད་ཅུང་འགྲིག་མེད་པ་འདྲ་ཞེས་དེའི་ཚུལ་གསུངས་པར་ཁོང་གིས་ཨོ་ཁྱེད་རྣམས་ནོར་འདུག་ཅེས་དག་ཐེར་བྱས།དེ་བས་རྩིས་རམས་པ་ཁོང་གིས་ཉིན་མང་བོར་ཐུགས་འདང་གནང་སྟེ་ཨོ་ངོ་མ་ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་ཀྱིས་གསུངས་པ་དེ་རེད།ང་ཚོ་ངོ་མ་འཁྲུལ་འདུག་ཅེས་ལྷ་སར་ཡི་གེ་བསྐུར་ནས་བཅོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཁུངས་དག་ཁོ་བོས་དངོས་སུ་ཐོས།
དེ་བས་ཁོང་ནི་སྐུ་ཞབས་ཧོང་མིན་ཞིན་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་རྩིས་ཀྱི་ཆོ་ག་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྩིས་བྱང་ཆུབ་པར་རྒྱག་ཐུབ་མཁན་ནི་ཆེས་མང་མོད།རྩིས་ཀྱི་གོ་དོན་ཆ་ཚང་ལོན་ཞིང་མགོ་ནས་མཇུག་གི་བར་གྱི་གོ་དོན་ཡོངས་རྫོགས་འདྲེན་ཐུབ་པ་ནི་བོད་ཡོངས་ནས་སྐུ་ཞབས་བསམ་འགྲུབ་མ་གཏོགས་མཇལ་མ་བྱུང་ཞེས་བཤད་པ་ལྟར་དུ་གྲུབ།
ཁོང་གིས་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་གང་དག་ཞིག་ཡོད་པ་ཁོ་བོར་རྒྱུས་མེད་མོད་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་རིག་གཞུང་དུས་དེབ》ཏུ། 《སྐར་རྩིས་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྔུས》ཞེས་པ་ཞིག་བཀོད་ཡོད། 1986ལོར་མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་དག་གིས་གསོལ་བ་བཏབ་པ་བཞིན་དམེ་ཤུལ་ཨ་ཁུ་ཆོས་འཕེལ་ཚང་གི་《རྩིས་གཞུང་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》དང་། དྲུང་ཡིག་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོའི《རྒྱ་རྩིས་འཇམ་དབྱངས་མཆོད་པའི་མེ་ཏོག》གཉིས་གཞིར་བཟུང་ནས《རྒྱ་རྩིས་རྣམ་གཞག་གསལ་བར་བཤད་པ་འཇམ་དབྱངས་དགྱེས་པའི་མཆོད་སྤྲིན》བརྩམས།
1988ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་ན་བཞུགས་སྐབས། དོན་གཉེརཅན་མང་བོས་ཡང་ཡང་གསོལ་བ་བཏབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྔོན་མེད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་སྐར་རྩིས་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་ཆེན་མོ《་སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》བརྩམས།
གཞན་ཡང་《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》སྒྲིག་སྐབས་ཀློང་བརྡོལ་བླ་མའི《སྐར་རྩིས་ལས་བྱུང་བའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས》དང་། དག་ཡིག་མཁས་པའི་འབྱུང་གནས་སོགས་གཞིར་བཟུང་ནས་བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་དང་རྒྱ་གར་ནག་གི་རྩིས་གཞུང་མང་བའི་དགོངས་དོན་ལས《བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རིག་པའི་ཚིག་མཛོད》བྱ་བ་བརྩམས་ཏེ། 《རྒྱ་བོད་ཚིག་མཛད་ཆེན་མོའི》གྲས་སུ་བཞག
དེ་མིན་ཁོང་གི་ཕྱག་ཏུ་གློག་འཕྲུལ་གྱིས་བརྩི་བའི་རྩིས་གཞུང་བམ་པོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དངོས་སུ་མཐོང་མོད་མཚན་ལ་ཅི་ཟེར་མ་ངེས།
ཁོང་གི་སློབ་མ་ཐུགས་འདང་ཅན་ཡུམ་པས་བཤད་པ་ལྟར་ན་ཁོང་གིས་རྩིས་ལ་དཔྱད་སྒོམ་གནང་ཚུལ་ནི་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ་སྐབས་འགར་མཚན་ནམ་གུང་གཟིམ་པའི་རྗེས་ཡང་བསམ་གཞིགས་གནང་གིན་རིག་པ་གསར་བ་ཞིག་རྙེད་ཚེ་དེ་མ་ཐག་མལ་ལས་བཞེངས་ནས་ས་གཞོང་དང་ཡང་ན་ཕྲེང་རྩིས།གློག་རྩིས་འཕྲུལ་ཆས་གང་རུང་གིས་རྩིས་བརྒྱབས་ནས་ཡིད་ཆེས་རྙེད་ཚེ་འབྲི་དེབ་ལ་བཀོད་དེ་ད་གཟོད་སླར་ཡང་གཟིམ་པར་བྱེད།དེ་ལྟར་སྐར་རྩིས་དང་རྒྱ་རྩིས་སྐོར་གྱི་མྱོང་བྱང་དང་རིག་པའི་རྣམ་གྲངས་སོགས་བསྡུས་པའི་ཟིན་བྲིས་བཅུ་ལ་ཉེ་བ་ཡོད་པ་ནི་གང་དུ་རྩིས་ཀྱི་སྐོར་ཁྲིད་དགོས་པའི་གདན་འདྲེན་ཞུས་ནའང་རྒྱུན་ཏུ་འབྲལ་མེད་བསྣམས་ནས་ཕེབས་པ་ཡིན་པ་ཟེར།
དེ་བས་ཁོང་གི་སར་བོད་ལྗོངས་སྨན་རྩིས་ཁང་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཞིབ་འཇུག་སོའི་ནས་དཀའ་གནད་མང་བོ་བཀའ་འདྲི་བྱེད་མཁན་ཆེད་མངགས་བྱས་པ་དང་།བོད་ལྗོངས་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་རིག་གཞུང་ཚོགས་པའི་མཚན་འཛིན་ཚོགས་གཙོའི་གོ་གནས་ཕུལ་ཞིང་བོད་ཀྱི་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཐད་ལ་བྱས་རྗེས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས་གཟེངས་བསྟོད་གྱི་བྱ་དགའ་ཆེན་པོ་ཡང་གནང་།
ཁོང་གི་ཞལ་མ་མཇལ་བའི་སྔ་རོལ་དུ་ངའི་ཡིད་ལ་ཤར་བ་ནི་ཁོང་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་སྟེ་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཐུགས་བརྩེ་ཆེ་བའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཞིག་ཡིན་པས་སྒྲུབ་ལ་གཞོལ་བའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་གཏན་ནས་ཡིད་ལ་ཤར་མ་མྱོང་།དེ་ལོས་ཡིན། སྔོན་ཆད་ཐོས་པ་དག་ལས་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ང་ལ་ཁོང་གི་ཉམས་ལེན་སྐོར་གླེང་མ་མྱོང་བས་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་ལམ་ཡང་ན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་ཞིག་ཏུ་བཞུགས་ནས་གདུལ་བྱ་སྐྱོང་ལ་བྲེལ་བ་ཡིན་སྙམ།
ངའི་མིག་ལམ་དུ་ཉམས་ལེན་དང་མཁས་པ་གཉིས་ཁ་ཁ་ཡིན་ལ་མི་གཅིག་གི་སྟེང་དུ་ཁྱད་ཆོས་འདི་གཉིས་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་ཚེ་ད་གཟོད་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ཡིན།དེ་ལྟ་བུ་ནི་ཉིན་མོའི་སྐར་མའི་དཔེ་ཡིན།
དེ་བས་ཁོང་གི་མཁས་པའི་ཡོན་ཏན་ཁོ་ནས་ཡིད་འཕྲོག་སྟེ་ནམ་ཞིག་མཇལ་ན་སྙམ། ནམ་ཞིག་ཁོང་གི་གསུང་གི་བདུད་རྩི་མྱོང་བའི་སྐལ་བ་ལྡན་ན་སྙམ།ཡིན་ནའང་། ཁོང་ནི་ནམ་ཡང་ཁོམ་པ་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་བསམ་ནས་མི་རྒྱུས་མེད་རེ་གཉིས་ལ་དཔེ་ཁྲིད་གནང་བའི་སྐལ་བ་མེད་སྙམ་ནས་རེ་བ་དེ་མར་མནན་ནས་བཞག
1997ལོར་པེ་ཅིན་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཞིག་གིས་ཨ་ལགས་བསེ་ཚང་ལ་མཚམས་སྦྱོར་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ང་དང་བཅས་པའི་གྲྭ་བཙུན་གསུམ་གྱི་ཡིད་ལ་སྤོབས་པ་རྒྱས་ཏེ་གནང་མཚམས་ཤིག་བེད་སྤྱད་ནས་གཙོས་ལ་ཡོང་།ཨ་ལགས་བསེ་ཚང་བཞུགས་མེད་པས་ང་ཚོ་ངེས་མེད་དུ་འཁྱམས་ཏེ་གཙོས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་བདུད་འདུལ་གྱི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་རོང་ངར་རི་ཁྲོད་ན་བཞུགས་ཡོད་པ་ཐོས།
ང་ཚོ་ལ་ཕལ་ཆེར་དཔེ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་རེ་བ་མེད་སྙམ་ནའང་ཁོང་ཚང་ལ་ཐེངས་གཅིག་མ་མཇལ་ན་དོན་མེད་སྙམ་ནས་རི་ཁྲོད་དུ་སོང་།དབེན་པའི་རི་ཁྲོད་དེར་ཁོང་གཅིག་མ་གཏོགས་ཞབས་ཞུ་བ་ཞིག་ཀྱང་མི་འདུག་པས་ང་རང་ཧ་ལས་སོང་།
ངའི་ཡིད་ལ་ཤར་བའི་མཁས་པ་དེ་དང་མིག་ལ་ཤར་བའི་མཁས་པ་འདི་གཉིས་གཞི་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུ་སྣང་།ང་ཚོས་ཁ་བཏགས་སྲིད་དུ་རིང་བ་ཕུལ་ནས་ཕྱག་ཕུལ་བས་ཁོང་གིས་ཁ་བཏགས་འདི་འདྲ་རིང་བོ་ཞེས་ཅུང་མི་དགྱེས་པའི་ཉམས་ཀྱིས་ཁ་བཏགས་དཀྱུས་མ་ཞིག་གིས་ཆོག་འདི་འདྲ་འགྲོ་སྒོ་གཏོང་མི་དགོས་གསུངས།ཁོང་གིས་ང་རི་ཁྲོད་དུ་ཡོང་ནས་གཅིག་པུར་བསྡད་པ་ཡིན། གཅིག་པུར་བསྡད་ན་ཤིན་ཏུ་སྐྱིད།ཁྱེད་རྣམ་པ་ས་ཐག་རིང་ནས་ཡོང་བས་དཔེ་ཁྲིད་ལོས་བྱེད། དོན་གཉེར་ཅན་ལ་དཔེ་ཁྲིད་བྱེད་དགོས་པ་རེད་གསུངས་ནས་ང་རང་ཚོ་སྡོད་ས་བཀོད་སྒྲིག་བྱས།
དེ་ནས་ང་ཚོས་ཁོང་ལ་ཆོས་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་མར་ཡོན་ཏན་གཞིར་གྱུར་མའི་ཁྲིད་ཞུས་པར་ཁོང་ཐུགས་དགྱེས་དགྱེས་གནང་སྟེ་ཁྱོད་ཚོས་རྩིས་དང་ལམ་རིམ་གཉིས་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་ནས་སྦྱོང་འདོད་པ་ཡིན་ནམ།ཤིན་ཏུ་བཟང་གི་ཅི་ཞིག་སྦྱངས་ནའང་བསམ་པ་བཟང་དགོས་པ་ལས་མཁས་འདོད་ཀྱི་ཡན་ལག་ཏུ་སྦྱོང་མི་རུང་།ཁྱོད་ཚོའི་སེམས་ལ་དྲན་པ་ཤིན་ཏུ་བཟང་ཞེས་གསུངས་ཏེ་ཆེད་དུ་ལམ་གཙོ་རྣམ་གསུམ་གྱི་ཁྲིད་གནང་ནས་ད་རེས་ཁྱོད་ཚོ་ལ་དུས་ཚོད་རིང་བོ་མེད་པས་གློག་རྩིས་ཁྲིད་གསུངས།བླ་བྲང་གི་རྩིས་རམས་པ་ལ་ལས་རྩིས་འཁོར་ལ་ཐུགས་མི་དགྱེས། ངེས་པར་རྩིས་གཞོང་ལས་སྦྱོང་དགོས།རྩིས་གཞོང་གི་རྡུལ་རེ་རེ་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་ཐུགས་ཀྱི་ཟེགས་མ་རེ་ཡིན་ཞེས་གསུངས། དེས་ན་རྩིས་འཁོར་འདི་ཡང་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་འཕྲིན་ལས་ཤིག་ཅི་ལ་མིན།ཁོང་རྣམ་པས་མ་མཁྱེན་པ་རེད། རྩིས་འཁོར་ལས་སྦྱངས་ན་སྟབས་བདེ་རེད་གསུངས།
ང་ཚོ་ལ་དངོས་སུ《སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ནོར་བུ》ཁྲིད་དུས་ཁོང་གིས་ཁྱོད་ཚོའི་ས་ཆར་རྩིས་དར་མེད་པ་རེད།དེ་བས་ངས་ཁྱོད་ཚོ་ལ་གློག་རྩིས་ཁྲིད་རྒྱུ་མིན། རྩིས་གཞོང་ལས་ཕྱག་ལེན་ལྟར་ཁྲིད། ཁྱོད་ཚོའི་ས་ཆར་རྩིས་དར་ན་ངེས་པར་བླ་མ་གོང་མའི་ཕྱག་ལེན་མཁོ་བ་རེད།སྐར་རྩིས་ཀྱི་བསྟན་པ་འདི་ངེས་པར་སྤེལ་དགོས་གསུངས་ནས་དཔེ་ཁྲིད་གནང་། ཉིན་ཉི་ཤུའི་རིང་ལ་ཁོང་གི་མདུན་ནས་བསྡད།མཚམས་ཤིག་ཁོང་གི་སྐུ་སྙུང་བས། ང་ཚོའི་སེམས་སུ་ཁོང་ལ་འོ་བརྒྱལ་ཆེན་པོ་གཏད་སོང་སྙམ་ནས་མི་བདེ་བ་བྱུང་།ཡིན་ནའང་། ཁོང་གིས་དེ་ཅི་ལའང་མི་བརྩི་བར་དཔེ་ཁྲིད་བྱེད་མོད། ཅུང་ཚབས་ཆེན་པོར་གྱུར་པས་ཉིན་འགའ་ལ་སྨན་ཁང་དུ་ཕེབས།ཕྱིར་ཕེབས་ནས་མུ་མཐུད་དུ་དཔེ་ཁྲིད་གནང་།
ང་རང་སློབ་གྲྭ་ནས་གྲངས་བརྩི་བའི་ཚེ་ལྔ་བཅུ་ང་དགུ་ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ལ་ལོབས་ཡོད་པས་ཁོང་གིས་ཁྱོད་ཚོས་འདི་ལྟར་བཤད་པ་རེད།འདི་གཏན་ནས་མི་ལེགས་ཚིག་ལྷག་རེད། ང་དགུ་ཞེས་བོས་ན་ཆོགརྒྱ་མི་དག་གིས་ཁྱོད་ཚོས་བརྗོད་པ་དེ་ཐོས་པས་ཨ་བོད་སྐད་རྙོག་འཛིང་རེད་རྒྱ་སྐད་ཀྱི་五十九ཞེས་པ་བོད་སྐད་འབྲུ་བཞིར་གྱུར་འདུག་ཟེར།དེ་མིན། བོད་སྐད་ལ་འབྲུ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོགང་དགུ་ཞེས་བོས་ན་རྒྱ་སྐད་ལས་འབྲུ་གཅིག་ཉུང་བས་ཆེས་སྟབས་བདེ་ཡིན་གསུངས།
ཁོང་གི་ཕྱག་ལེན་གྱི་རྗོད་སྟངས་ལས་གཞན་འབྲུ་གཅིག་ཀྱང་ཁ་སྣོན་དུ་མི་འདུགདེ་བས་ངས་སེམས་ལ་ངོ་མ་བླ་མའི་ཕྱག་ལེན་ཇི་ལྟ་བུ་ང་ཚོ་ལ་གནང་བ་ཡིན་སོང་སྙམ་དགའ་བ་མི་ནོན་པ་ཞིག་སྐྱེས།
ཡང་ཁོང་གིས་ཁྱོད་ཚོའི་དགོན་པར་མཚན་ཉིད་ཡོད་ན་སྐར་རྩིས་སྦྱངས་ན་བླ་རྒན་ཚོ་དགའ་འམ་ཟེར།ངས་ང་ཚོ་གནང་བའི་སྐབས་སུ་ཡོང་བ་ཡིན་ཞུས་པར། ཁོང་གིས་དགོན་པ་ཞིག་ན་རྩིས་ཤེས་མཁན་ཞིག་ཀྱང་མེད་ན་མི་ལེགས།བླ་རྒན་ཚོས་རང་གིས་མི་ཤེས་པས་གཞན་ལ་སྦྱོང་དུ་མི་འཇུག་པ་རེད། དེ་ལེགས་པོ་མ་རེད། ཡིན་ནའང་གཞུང་ཆེན་མོ་གཙོ་བོར་སྦྱང་དགོས།རིག་གནས་ཞོར་ལ་སྦྱང་དགོས། ངས་ཀྱང་སྐར་རྩིས་ཞོར་ལ་སྦྱངས་ནས་ཤེས་པ་ཡིན། གཞུང་ཆེན་མོར་བལྟས་ནས་ངལ་གསོ་དུས་རྩིས་གཞོང་བླངས་ནས་རྩིས་བརྒྱབ་པ་ཡིན།རྩིས་རྒྱག་པ་ངས་རྩེད་མོ་རྩེས་པ་ལྟ་བུ་ཡིན། ལྔ་བསྡུས་སྦྱངས་རྗེས་དགེ་རྒན་མེད་ན་ཆོགངས་ལྔ་བསྡུས་སྦྱངས་རྗེས་ད་རྩིས་ཤེས་སོང་སྙམ་པའི་སེམས་ཚུལ་བྱུང་།རྗེས་སུ་ཊཱིཀ་ཆེན་རིགས་པའི་སྣང་བ་ལ་བལྟས། སྐར་རྩིས་འདི་མ་ཤེས་ན་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ཉམས་སུ་ལེན་མི་ཤེས།སྐར་རྩིས་འདི་གཟའ་སྐར་གཏན་ལ་འབེབ་བྱེད་རེད་གསུངས།
ཡང་ཁོང་གིས་ཁྱོད་ཚོས་གཞུང་ལ་ལྟ་བ་བཟང་གི་ངས་ཀྱང་ཚེ་གང་བོར་གཞུང་ཆེན་མོར་བལྟས། ཡིན་ནའང་།དེང་སང་ཚང་མ་རིག་གནས་ལ་ཧེབ་ལངས་པས་ང་ལ་གཞུང་ཆེན་མོའི་དཔེ་ཁྲིད་ཞུ་མཁན་མི་འདུག་ཅེས་ཕངས་ཉམས་སྟོན་གྱིན་གཞུང་ཆེན་མོ་ལ་བལྟས་ན་ཉམས་ལེན་བྱ་དགོས་པས་རི་ཁྲོད་འགྲིམ་དགོས།དེ་མིན་ན་མི་བཟང་། ང་ཡང་གཞན་གྱིས་ཁོམ་དུ་མི་འཇུག་མོད་ཁོམ་པ་བྱུང་དུས་རི་ཁྲོད་དུ་བསྡད་པ་ཡིན།ང་ཚོ་རི་བོ་དགེ་ལྡན་པའི་གྲུབ་ཐོབ་ཀྱིས་རང་གི་སེམས་པ་འདུལ་བ་དེ་ཡིན། དེང་སང་གྲུབ་ཐོབ་ཅེས་ཁུ་ཚུར་གྱིས་ཁང་བ་རྫོགས་པ་བྱེད་མོད།དེ་སྨྱོ་རྟགས་ལས་གྲུབ་རྟགས་མ་རེད་གསུངས། དེནས་ཁོང་གིས་ཁྱོད་རི་ཁྲོད་འགྲིམ་ན་འདིར་ཤོག་དང་ངས་རི་ཁྲོད་འདི་ཁྱོད་ལ་སྟེར་གསུངས།ཡིན་ནའང་ངས་འདང་ཞིག་བརྒྱབ་དུས་ང་དགོན་པ་ཞིག་གི་འགྲིག་འོག་ན་ཡོད་ཅིང་རྗེ་འཇམ་དབྱངས་མཚན་ཅན་གྱིས་ཁོ་བོ་བུ་བཞིན་སྐྱོང་བཞིན་བས་བཀའ་མི་འཁྲོལ་དང་།རང་ལ་བསམ་ན་ཡང་ད་དུང་རི་ཁྲོད་དུ་འགྲིམ་པའི་ཆ་རྐྱེན་མེད་སྙམ་པ་སོགས་ཀྱིས་ཁོང་གི་ཐུགས་དགོངས་བཞིན་རི་ཁྲོད་འགྲིམ་པ་སྤོབས་པས་མ་ལོངས།
ཁོང་གིས་ཁོང་དང་ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གཉིས་ལན་གྲུར་བཞུགས་དུས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་མང་བོ་གསུངས་ཤིང་སྐར་རྩིས་དང་གཞུང་ཆེན་མོར་བགྲོ་གླེང་བྱས་པའི་ཚུལ་ཡང་མང་པོ་གསུངས།ཁོང་གི་ཞལ་ནས་ཨ་ལགས་ཚང་ངོ་མ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཡིན། གཞན་པར་རྩོད་པ་རེ་བྱས་ན་ཁམས་མི་དྭངས།ཨ་ལགས་ཚང་ནི་ཇི་འདྲའི་རྩོད་པ་བྱས་ན་དེ་འདྲར་དགའ། ཁོང་གིས་རྒྱུན་དུ་ང་བོས་ནས་མཉམ་དུ་གུང་ཚིགས་བཞེས་ཤིང་ཞལ་བརྡ་མང་བོ་གནང་།རྩོད་པ་ཡང་མང་བོ་བྱས་པས་ངེད་གཉིས་གྲོགས་པོ་བཟང་བོར་གྱུར་གསུངས།
ཁོང་ཞལ་འདོན་དང་ཉམས་བཞེས་ལ་གཞོལ་ཅིང་དེ་ནས་ང་ཚོ་ལ་དཔེ་ཁྲིད་གནང་། ཁོམ་པ་རེ་བྱུང་དུས་ཞལ་བརྡ་དྲོན་མོ་རེ་གནང་།སྔོན་ཆད་ངས་ཐོས་པ་ལྟར་ན། ཁོང་ཐུགས་ཤིག་ཏུ་བཙན་པས་བླ་བྲང་གི་དགེ་བཤེས་ཚོ་ཡང་ཁོང་གི་མདུན་ནས་དཔེ་ཁྲིད་གསན་དུས་བཀའ་བཀྱོན་རྒྱུན་དུ་གནང་བའི་གཏམ་ཞིག་ཐོས་པས་ཤིན་ཏུ་སྐྲགཡིན་ནའང་། དངོས་སུ་ཁོང་གི་ཞལ་གསུང་མྱོང་བ་ལ་བསམ་ན་ནི་ཐབས་མཁས་པའི་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་སྤྱོད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་བསམ།ཁོང་གིས་ཁོང་གི་སློབ་མ་ཚོའི་གནས་ཚུལ་དང་སློབ་མ་གང་ཞིག་ལ་ཤེས་རབ་ཆེ་བ་སློབ་མ་གང་ཞིག་ལ་བརྩོན་པ་ཆེ་བ་སོགས་དང་སློབ་མ་ཡུམ་པ།ཁྱུང་བཀྲ་མཚོ། འཇིགས་བྱེད་སྐྱབས་སོགས་མང་བོ་ཞིག་གི་གནས་ཚུལ་གསུངས། དེ་བས་ངའི་སེམས་སུ་ཁོང་གི་ཐུགས་ནམ་ཡང་སློབ་མའི་སྟེང་ན་གནས་འདུག་སྙམ་པའི་སེམས་པ་བྱུང་།
དེ་ལྟར་ཉིན་ཉི་ཤུ་ནི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་འདས་སོང་། ང་ཚོ་གནང་མཚམས་ལ་སླེབས་ཤིང་དཔེ་ཁྲིད་ཀྱང་ལྔ་བསྡུས་བར་དུ་རྫོགས་སོང་།ང་ཚོས་རྗེས་སུ་ཐུགས་བརྩེ་བས་རྗེས་སུ་བཟུང་ནས་གསུང་གི་བདུད་རྩིའི་དགའ་སྟོན་འབྱེད་པའི་སྐྱབས་འཇུག་ཞུ་བཞིན་ཐུགས་དགྱེས་པས་ཞལ་བཞེས་ཐོབ་པའི་དགའ་བ་དེ་དང་འབྲལ་མི་འདོདཔའི་འཁྲེང་སེམས་བཅས་ཀྱི་ཀློང་ནས་ཁ་བྲལ།
ང་ཚོས་ལུང་བའི་མདོའི་མཐོང་ས་ཞིག་ནས་ཕྱིར་ཕྱག་འབུལ་དུས་ཁོང་མཚམས་ཁང་གི་སྒོ་ཁར་བཞུགས་ཏེ་ང་ཚོ་ལ་རྒྱང་སྐྱེལ་བྱེད་ཀྱིན་འདུགཕངས་པ་ཞིག་ལ་དེ་ནི་ང་ཚོའི་ཐ་མའི་གྱེས་བྲལ་ཡིན་པ་གང་ནས་ཤེས།
དེ་ནས་ཡུན་རིང་བོ་ཞིག་འགོར་ནའང་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཁོང་གི་མདུན་དུ་འགྲོ་མ་ཐུབ། 2004ལོར་འབར་ཁམས་སུ《གུར་གུམ་ཆུན་པོའི》ཚོགས་འདུར་སོང་ནས་ཆེད་དུ་ཁོང་ལ་མཇལ་འདོད་ཀྱིས་བླ་བྲང་དུ་སོང་།གྲོགས་རྫ་ཤུལ་བློ་བཟང་གིས་ཁོང་ཧྲང་ཧེར་ཕེབས་སོང་ཟེར་བས་ཕངས་སེམས་དང་བཅས་ཉིན་གཅིག་ལ་བསྡད་དེ་ཕྱིར་མི་འགྲོ་ཀ་མེད་བྱུང་།
ཉེ་སྔོན་རྨ་ཆུའི་གྲོགས་པོ་རྒྱུ་ཚའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཁ་པར་བཏང་ནས་2006ལོའི་ཟླ་6ཚེས་18ཉིན་ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་སྐུ་གཤེགས་སོང་ཟེར།ངོ་མ་ཡིན་ནམ། ངའི་ཡིད་བློང་བློང་བོར་གྱུར་ཅིང་དབང་མེད་དུ་ཁོང་གི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་མཛད་པ་དག་སེམས་སུ་དྲན་འོང་བས་ངོ་མ་ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་གསུངས་ཇི་འདྲའི་བདེན་ཨང་།
བཀའ་དྲིན་འཁོར་མཐའ་མ་མཆིས་པ་དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐུའི་རྣམ་འགྱུར་ལ་བསམ་ནའང་བྱམས་དང་སྙིང་རྗེའི་རང་བཞིན།གསུང་གི་གདངས་དབྱངས་ལ་བསམ་ནའང་བྱམས་དང་སྙིང་རྗེའི་རང་བཞིན། ཐུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་ལ་བསམ་ནའང་བྱམས་དང་སྙིང་རྗེའི་རང་བཞིན་ཏེ།ངའི་སྣང་བ་ཞིག་ལ་ཁོང་གཏན་ནས་མྱ་ངན་ལས་འདས་མེད་དེ་བྱམས་དང་སྙིང་རྗེའི་ཀློང་ནས་ང་ཚོ་སློབ་མ་རྣམས་ལ་གཟིགས་འདུག་པ་འདྲ།
ཟུར་བལྟའི་དཔེ་ཆ།
བདག་གིས་ཁོང་གི་མདུན་ནས་རྩིས་སྦྱོང་སྐབས་ཀྱི་ཟིན་བྲིས།
སྐྱ་རེངས་དཔལ་ལོའི་བྲིས་པའི་ཁོང་གི་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས།
དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་རྩིས་རམས་པ་ཆེན་པོ་བསམ་འགྲུབ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་མཛད་རྣམ་མདོར་བསྡུར་བློ་ལྡན་དགྱེས་པའི་ཚངས་དབྱངས། 2008ལོའི་ཟླ་8པའི་ཚེས་སུམ་ཅུ་ཉིན་གྱི་ཚགས་པར།
རྩིས་རམས་པ་བསམ་འགྲུབ་རྒྱ་མཚོའི་རྗེས་དྲན་ཆེད་བསྒྲིགས།《འཚོལ་བསྙེག》 2007ལོའི་དེབ་དང་བོ།
*(བདག་གིས་ཀྱང་ཆུང་དུས་སྒྲུང་འདི་གོ་མྱོང་། ངས་ནི་ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་ཚང་རེད་བསམ་བསྡད་ཡོད། ཡིན་པ་ནི་ཨ་ཁུ་བསམ་འགྲུབ་རྒྱ་མཚོ་རེད་འདུག)