བརྡ་སྤྲོད་པ་པཱ་ཎི་ནིའི་མདོ་བོད་ལ་འགྱུར་ཡོད་མེད་སྐོར་དཔྱད་པ།

དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོའི་མདོ།

 

ཟླ་བ་གཞོན་ནུ།

 

ལར་བོད་རང་གི་ལུགས་སུ་སྒྲ་མདོ་ཆེན་མོ་བརྒྱད་དམ་བཅུར་གྲགས་པ་དག་ལས་ཆ་ཚང་བོད་དུ་མ་འགྱུར་ཡང་།  བརྡ་སྤྲོད་པ་ཀུན་གྱི་ཕྱི་མོར་གྲགས་པ་སྒྲ་པ་ཎི་བ་དང་། ཀ་ཙན་དབྱངས་གསུམ་སོགས་སྒྲ་མདོ་ཆེན་མོ་བཞིའི་ལུགས་ཀྱི་འཆད་ཉན་ད་ལྟའང་མ་ནུབ་ཙམ་དུ་ཡོད་ཚུལ་ཡོངས་སུ་གྲགས་ཡོད། སྒྲ་པ་ཎི་བ་ནི་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་མོ་(༡༦༡༧-༡༦༨༢)མཆོག་གིས་བསྐུལ་བ་ལྟར་འདར་ལོ་ཙཱ་བ་(༡༦༣༣?-?)ཡིས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན་པས། ཕལ་མོ་ཆེས་སྒྲ་པ་ཎི་བའི་འགྱུར་ནི་བསྟན་འགྱུར་དུ་བཞུགས་སུ་གསོལ་ཡོད་པ་གཞིར་བཞག་ལྟ་བུ་ལས། དེ་ལ་དོན་གཉེར་དང་འཆད་ཉན་ནི་སྔོན་ཡང་ཁག་ཙམ་བྱུང་འདུག་ལ། དེང་སང་ནི་སྲིད་མཐའ་ཙམ་དུ་གྱུར་བས། འདར་འགྱུར་གྱི་གཞི་གང་ཡིན་ཡང་གཏོལ་མེད་པ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད། དེ་ལྟ་བས་ན་འདིར་སྒྲ་པ་ཎི་བའི་ལོ་རྒྱུས་བོད་ལ་ཞིབ་པོ་ཞིག་མ་གྲགས་པས་ཅུང་ཙམ་རྒྱས་པར་སྤྲོས་ཤིང་། སྒྲ་པ་ཎི་བའི་ལུགས་ཀྱི་རྒྱུད་འཛིན་པ་གསལ་བར་བྱས་ཏེ། འདར་འགྱུར་གྱི་འགྱུར་གཞི་གང་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་བར་བྱས་ཡོད། 

 

གནད་ཚིག  པཱ་ཎི་ནི། སྒྲ་པ་ཎི་བ། འདར་ལོ་ཙཱ་བ། རབ་བྱེད་ཟླ་ཟེར། སྐབས་བརྒྱད་མ།

སྒྲ་པ་ཎི་བ་བོད་ལ་འགྱུར་ཡོད་དམ་མེད་བཤད་པ་ལ། དང་བོ། པཱ་ཎི་ནིའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་པ། གཉིས་པ། སྒྲ་པ་ཎི་བའི་ཁྱད་ཆོས་རགས་ཙམ་བཤད་པ། གསུམ་པ། སྒྲ་པ་ཎི་བའི་བརྒྱུད་པ་བཤད་དེ་འདར་འགྱུར་གང་ཡིན་བཤད་པ། བཞི་བ། མཐའ་སྡོམ་བཅས་བཞིར་ཕྱེ་སྟེ་བཤད་པ་ལ། 

དང་བོ། པཱ་ཎི་ནིའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་པ། 

པཱ་ཎི་ནིའི་འཁྲུངས་ཡུལ་གྱི་སྐོར་དང་། པ་ཎི་བ་དང་སྒྲའི་རྗེས་སུ་བསྟན་པ།

དེ་ཡང་ཞོན་ཙང་(玄奘)གིས་མཛད་ཅིང་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བའི་《ཏཱ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱིས་》ལས་འདི་སྐད་དུ། “༈དེའི་[གྲོང་ཁྱེར་བྷ་རུ་ཤའི]ཤར་ལྷོའི་མཚམས་སུ་རྒྱང་གྲག་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་ཙམ་གྱི་སར་ཨུ་ད་ཀ་ཧན་ཋའི་གྲོང་ཁྱེར། དེའི་མཐའ་སྐོར་དུ་རྒྱང་གྲག་ཉི་ཤུ་ལྷག་པ་ལྷོ་ངོས་སུ་ཆུ་ཀླུང་སིན་དྷུ་འབབས་པ། ནང་མི་ཁྱིམ་གྱིས་གཏམ་པ་ཕྱུག་ལ་བདེ་བ། ཕྱོགས་ཀུན་ནས་རིན་པོ་ཆེའི་རིགས་འདུས་པས་ཚོང་པའི་ཚོགས་མང་ངོ་།།[1]”

ཞེས་དང་ཡང་།  “༈གྲོང་ཁྱེར་དེའི་ནུབ་བྱང་མཚམས་སུ་རྒྱང་གྲག་ཉི་ཤུའི་སྐོར་ན་ག་[ཤ]ར་ཏུ་རའི་[ཤ་ར་ཏུ་རའི་(娑羅睹邏邑)]ལྗོངས་སྟེ། འདི་ནི་བྲམ་ཟེ་པ་ཎིའི་འཁྲུངས་ཡུལ་སྟེ[ཏེ]། བྲམ་ཟེ་པ་ཎི་ཞེས་བྱ་བ་བསྐལ་པ་དང་པོའི་དུས་ལྷ་ཚངས་པ་དེར་བྱོན་ཏེ་སྔོན་གྱི་དྲང་སྲོང་རྣམས་ལ་སྨྲ་བའི་བསྟན་བཅོས་བཤད་པས་དེར་གནས་པའི་སྐྱེ་བོ་ཕལ་ཆེར་སྒྲ་རིག་ལ་དགའ་བ་དང་སྦྱངས་པ་མང་ངོ་། །རེ་ཞིག་ན་སྒྲ་ནུབ་ནས་ཧོར་ཁོངས་སུ་ལུས་པ་ལ་ལོ་བརྒྱ་བའི་དུས་སུ་བྲམ་ཟེ་པ་ཎི་སྐྱེས་ནས་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་བསྒྲུབ་པས་འགྲུབ་སྟེ་ཞལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་། དབང་ཕྱུག་གིས་སྨྲ་བའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ས་བོན་བསྩལ། ཊིཀྐ་བརྩོམ་ཞིག་ཅེས་ལུང་བསྟན་ལྟར་བརྩམས་པས་ཚིག་རྐང་བཞི་རེར་ཡི་གེ་སུམ་ཅུ་རྩ་གཉིས་རེ་ཡོད་པའི་ཤླཽ་ཀ་སྟོང་ཚང་བ་ཞིག་མཛད་དོ། །དེའི་གདུང་འཛིན་བྲམ་ཟེ་སྒྲ་ལ་མཁས་པ་མང་པོ་བྱུང་ཞིང་འབྱུང་བར་འགྱུར་བཞིན་པ་དང་ད་དུང་ཡང་འབྱུང་བར་འགྱུར་བར་སྣང་ངོ་།།[2]” 

ཡང་། “༈སྟོན་པ་མྱ་ངན་ལས་འདས་ནས་ལོ་ལྔ་བརྒྱ་ན་ཁ་ཆེའི་ཡུལ་ནས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞིག་འདིར་བྱོན་ཏེ། ལྗོངས་རྒྱུ་པ་ན་བྲམ་ཟེ་ཞིག་གིས་ཁྱེའུ་ཅིག་ལ་སྒྲ་སློབ་པའི་ཕྱིར་སྤྱོས་ཤིང་བརྡུངས་པ་མཐོང་ནས་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པར་སྒྲ་རིག་པ་སློབ་པར་བརྩོན་འགྲུས་མི་བསྐྱེད་པ་ཟེར་རོ། ། ་་་ ་་་[3]”ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་དང་། 《འཇམ་དཔལ་རྩ་རྒྱུད་》དང་《མདོ་ལང་ཀར་གཤེགས་པ་》སོགས་སུ་ལུང་དུ་བསྟན་པ་ཙམ་ལས། པ་ཎི་བ་གང་དུ་བྱོན་པ་དང་ནམ་ཞིག་བྱོན་མིན་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཁག་ཏུ་དག་པོ་ཞིག་མི་གསལ་ན་ཡང་། དྲང་སྲོང་སྙིམ་ལྷུང་གིས་མཛད་པའི་《བཤད་པ་ཆེན་པོ་》རུ་པ་ཎི་བའི་ཡུམ་གྱི་མཚན་ལ་དཱཀྵཱི་དང་། ཁོང་ལ་དཱཀྵཱིཔུཏྲ་སྟེ་དཀྵཱིའི་བུ་ཞེས་བོས་ཡོད་ཅིང་། དེ་ནི་སྐྱེས་རབས་སུ་འབྱུང་བའི་《སངས་རྒྱས་སྤྱོད་པ་》ཡི་སྙན་ངག་ཆེན་མོའི་མཛད་བྱང་དུ། “ཡུལ་ཤཱ་སེ་ཏ་ཀའི་[སཱ་ཀེ་ཏ་ཀའི]གསེར་མིག་མའི་བུ་[སུབརྞཱཀྵཱིཔུཏྲ]དགེ་སློང་སློབ་དཔོན་སྙན་དངགས་མཁན་ཆེན་པོ། སྨྲ་བ་དང་ལྡན་པ་ཕྱོགས་སུ་རྣམ་པར་གྲགས་པ། བཙུན་པ་རྟ་དབྱངས་ཀྱིས་མཛད།”[4] ཅེས་གསལ་བ་ལྟར་པཱ་ཎི་ནི་ལ་དཱཀྵཱིའི་བུ་ཞེས་པ་དང་སློབ་དཔོན་རྟ་དབྱངས་ལ་གསེར་མིག་མའི་བུ་ཞེས་བོས་པ་ནི་ཡུམ་གྱི་མཚན་ལ་བུ་བརྒྱུད་ཀྱི་རྐྱེན་བྱིན་པའོ།། དེ་བཞིན་འགྲེལ་བ་གསལ་ལྡན་ལྟར་ན། ན་མཐའ་ཅན་པཱཎིན྄་ཞེས་པ་ལ་བུ་བརྒྱུད་ཀྱི་རྐྱེན་“ཨཎ྄”བྱིན་པས་པཱཎིན་ཞེས་གྲུབ་པ་ལ། དེ་ལ་བསྐྱར་དུ་བུ་བརྒྱུད་ཀྱི་རྐྱེན་“ཨིཉ྄”་བྱིན་ཏེ་བསྒྲུབས་པས་པཱཎིན་ཞེས་པ་བུ་བརྒྱུད་གསལ་བྱེད་ཀྱི་མིང་དུ་བརྩིས་ཏེ་དེ་མ་ཐག་ཏུ་ཁོང་གི་བརྩམས་པའི་གཞུང་ལ་པཱཎིནཱིཡ་ཞེས་པཱ་ཎི་བ་ཞེས་ཀྱང་སྒྲུབ་པར་བྱེད་དོ།། དེ་ལྟ་ནའང་པཱ་ཎི་ནིའི་མིང་གི་སྒྲ་སྒྲུབ་ཐད་མཁས་པ་ཁག་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་འབྱུང་སྟེ། ཁ་ཅིག་པཎིན྄་ལ་རྐྱེན་ཨཎ྄་བྱིན་ནས་པཱཎིན྄་ཞེས་གྲུབ་པ་ལ་བསྐྱར་དུ་ཨིཉ྄འི་རྐྱེན་བྱིན་ནས་རྐྱེན་གྱི་མཐའ་ཅན་པཱཎིནི་ཞེས་གྲུབ་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་ནི་ཁོང་གི་མིང་དུ་འདོད། ཡང་ཨུདྷིཥྛིར་མིམཱཾསཀ་མཆོག་གིས་ན་མཐའ་ཅན་པཎིན྄་ནི་ཚོགས་བཅུ་ལས་བཧྲ་ལ་སོགས་པའི་ཚོགས་སུ་གཏོགས་པས་དེ་ལ་ཨིཉ྄འི་རྐྱེན་བྱིན་ཏེ་བུ་བརྒྱུད་ཀྱི་དོན་ཅན་པཱཎིནི་ཞེས་པ་གྲུབ་པར་བཞེད་པ་[5]སོགས་གང་ལྟར་ཡང་། པཱ་ཎི་ནིའི་ཡབ་ཀྱི་མཚན་ལ་རྩོད་པ་ལས་པཱ་ཎི་ནི་ཞེས་པའི་མིང་ནི་རྩོད་མེད་ཡོངས་གྲགས་སོ།[6] དེ་བཞིན་དུ་པཱ་ཎི་ནིའི་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ། པཱ་ཎི་ན་དང་། པཱ་ཎི་ནི། དཱཀྵཱིཔུཏྲ། ཤཱལངྐི། ཤཱལཱཏུརིཡ། ཨཱཧིཀ་སོགས་ཀྱང་ཡོད་པར་རྒྱ་གར་མཁས་པ་ཨུདྷིཥྛིར་མིམཱཾསཀ་མཆོག་གསུངས་[7]སོ།། དེ་ལས་འཇིག་རྟེན་ལ་ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་ནི་པཱ་ཎི་ནི་ཞེས་པ་འདི་ཡིན་ལ། གོང་གི་སྒྲུབ་བྱེད་དེ་དག་ལས་པཱ་ཎི་ནིའི་ཡུམ་གྱི་མཚན་ལ་དཱཀྵཱི་དང་ཡབ་ཀྱི་མཚན་ལ་པཎིན྄་ཡིན་པར་སྣང་།

ཁོང་འཁྲུངས་ཡུལ་ནི་《ཐང་སན་ལམ་ཡིག་》ཏུ་འབྱུང་བ་[8]ལྟར་ན་ག་ར་ཏུ་རའི་ལྗོངས་ཞེས་གུང་འགྱུར་དུ་གསལ་ཡང་མ་ཡིག་རང་དུ་(娑羅睹邏)ཧྲ་ལོ་ཏུ་ལོ་ཡི་ལྟ་བུར་འདོན་པ་ནི་རྒྱ་སྐད་དུ་སྒྲ་དག་པར་མ་ཐོན་པ་མ་གཏོགས་ཤ་ལཱ་ཏུ་ར་རང་དུ་ངེས། ཤ་ལཱ་ཏུ་ར་ནི་གནའ་བོའི་དྲི་ཟའི་ཡུལ་ཤ་ལཱ་ཏུ་ར་སྟེ། དེང་གི་པ་ཀི་སྠན་གྱི་ཆུ་མོ་སིནྡྷུ་དང་ཀ་བུལ་འདྲེས་མཚམས་ན་ཆགས་པའི་ལ་ཧོར་དང་ཉེ་བའི་གནས་ཤིག་ཏུ་ཁེལ་ཡོད་པ་དང་། གཞན་ཡང་བ་ལ་བྷིའི་རྒྱལ་བོ་བདུན་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཉི་མའི་སྐབས་ཀྱི་བརྐོས་ཡིག་ཅིག་ཏུ་པ་ཎི་བར་ཤ་ལཱ་ཏུ་རི་བ་ཞེས་ཀྱང་བོས་ཏེ། དེའི་དོན་ནི་ཤ་ལཱ་ཏུ་རའི་མི་ཡིན་པས། དེང་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚམས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་པ་ཎི་བ་ནི་པ་ཀི་སྠན་གྱི་མི་ལགས་སོ།།  

ཁོང་གི་འཁྲུངས་ལོ་ནི་《ཐང་སན་ལམ་ཡིག་》ལྟར་ན། སྟོན་པ་འདས་པའི་ལོ་ལྔ་བརྒྱའམ་བཞི་བརྒྱ་ཙམ་གྱི་རྗེས་སུ་བྱོན་པར་བཞེད་པ་ཡིན་པས། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་དང་བོའི་ཡས་མས་སུ་ཡིན་དགོས་པར་འགྱུར་ན་ཡང་། དེང་གི་མཁས་པ་ཁག་གི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་ཏེ། སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་བདུན་པར་བྱོན་པར་འདོད་མཁན་དང་། དེ་བཞིན་དྲུག་པ་དང་། ལྔ་བ་དང་། བཞི་བ་སོགས་སུ་བཞེད་མཁན་ཡང་ཡོད་པས་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་སོ།།

འདིར་གླེང་རིན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ནི་ལེགས་སྦྱར་སྨྲ་བ་གྲགས་ཅན་ཁར་ཌོ་ན་(Cardona)སྟེ། ཁོང་གིས་པ་ཎི་བའི་བྱོན་ལོའི་སྐོར་ལ་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་གསུངས་པ་ལས། དང་བོ་ནི། པ་ཎི་བའི་སྒྲ་མདོ་《སྐབས་བརྒྱད་མ》ཡི་སྐབས་བཞི་བའི་རྐང་བ་དང་བོའི་མདོ་རིམ་ཞེ་དགུ་བར་“ཡ་བ་ཡ་བ་ན་”ཞེས་སོགས་འབྱུང་བ་ནི་ཡ་བ་ནཱ་ནཱི་ལི་པིའོ་ཞེས་འགྲེལ་བ་གསལ་ལྡན་དུ་འབྱུང་བ་ལྟར་གྷི་རིག་གི་ཡི་གེ་སྟོན་པར་བཞེད་ཅིང་། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་པ་ཎི་བ་ནི་ཨེ་ལེགས་ཟན་ཊར་ལས་འཕྱི་བར་བྱོན་པར་བཞེད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི། ཡང་གཞུང་དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐབས་གཉིས་པའི་རྐང་བ་དང་བོའི་མདོ་རིམ་བདུན་ཅུ་བར་“ཀུ་མཱ་ར་ནི་ཤྲམཎཱ་ལ་སོགས་པས་སོ་”ཞེས་འབྱུང་བའི་ཤྲ་མ་ཎཱ་ནི་དགེ་སྦྱོང་མར་གོ་ཞིང་། དེ་ནི་ནང་བའི་དགེ་སློང་མར་གོ་བ་ཡིན་པས། པ་ཎི་བ་བདག་ཅག་གི་སྟོན་པའི་རྗེས་སུ་བྱོན་པར་བཞེད་པའོ།། རྒྱུ་མཚན་གཉིས་པ་དེར་ཀེ་བྷི་པཱ་ཋག་མཆོག་(K.B.Pathak)གིས་ཤྲ་མ་ཎཱ་ཞེས་པ་དེ་རྒྱལ་བ་བའི་དགེ་སྦྱོང་མར་ཡང་གོ་ཆོག་པས་ཁྱབ་པ་མེད་ཚུལ་བསྟན་ཡོད།

གང་ལྟར་ཡང་། སྤྱི་ལོ་༡༩༣༩ལོར་འཁྲུངས་ཤིང་ད་དུང་སྐུ་འཚོ་གཞེས་གནང་བཞིན་པའི་འཇར་མན་གྱི་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་ཧི་ནུ་བྷེར་(Oskar von Hinüber) (༡༩༩༠།ཤ༣༤)དང་༡༩༤༧ལོར་འཁྲུངས་པའི་ཕོལ་ཁ་(Harry Falk )(༡༩༩༣།ཤ༣༠༤)གཉིས་ཀྱིས་པ་ཎི་བ་ནི་རྒྱལ་བོ་མྱ་ངན་མེད་དང་དུས་མཉམ་ལྟ་བུར་བྱོན་པ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་༣༥༠ལོར་བཞག་ན་འཐད་པར་གསུངས་ལ། དེ་ཡང་《ལང་ཀར་གཤེགས་པ་》ལས།[9]  “སྒྲ་བྱེད་པ་ནི་པ་ཎི་ནི། །རྐང་པའི་མིག་དང་ཆེ་དབང་དང་། །ཚངས་པ་དང་ནི་གར་ག་དང་། །འཇིག་རྟེན་རྒྱང་ཕན་བྱེད་པ་འབྱུང་། །ཀཱ་ཏྱཱ་ཡ་ན་མདོ་བྱེད་པ། །མཆོད་སྦྱིན་བལ་ཀ་དེ་བཞིན་ཏེ། །བྷུ་དྷུ་ཀ་དང་སྐར་མཁན་དག །རྩོད་པའི་དུས་ན་འབྱུང་བར་འགྱུར། །”ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་བ་ལྟར། པ་ཎི་བ་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་བཞི་བའམ་གསུམ་པའི་ནང་དུ་བྱས་ན་སྟོན་པའི་རྗེས་སུ་བྱོན་པར་འགྲོ་བས་ནང་བའི་ལུགས་དང་མཐུན་ལ། དེང་གི་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་ཁག་གི་ལུགས་དང་ཡང་མཐུན་པས་ལེགས་པར་སྣང་ངོ་།།

པཱ་ཎི་ནི།

དེ་ཡང་གོང་དུ་དྲངས་པའི་ཞོན་ཙང་གི་ལམ་ཡིག་ལྟར་ན། “རེ་ཞིག་ན་སྒྲ་ནུབ་ནས་ཧོར་ཁོངས་སུ་ལུས་པ་ལ་ལོ་བརྒྱ་བའི་དུས་སུ་བྲམ་ཟེ་པ་ཎི་སྐྱེས་ནས་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་བསྒྲུབ་པས་འགྲུབ་སྟེ་ཞལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་། དབང་ཕྱུག་གིས་སྨྲ་བའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ས་བོན་བསྩལ།[10]”ཞེས་པ་ལྟར། རེ་ཞིག་ན་སྒྲ་ནུབ་ནས་ཞེས་པ་ནི་ཧ་ཅང་ཐུགས་མད་དེ། པ་ཎི་བའི་སྒྲ་མདོ་ནི་སྒྲ་མདོ་ཐོག་མ་མིན་པར། སྔོན་བྱོན་གྱི་སློབ་དཔོན་གང་མང་གི་རིགས་པའི་ཉིང་བཅུད་འདུས་པ་མཁས་པ་དག་གིས་གླེང་ལ། ཁོང་གི་ཡོངས་གྲགས་སུ་པ་ཎི་བའི་མདོ་དང་དོན་དུ་《སྐབས་བརྒྱད་མ》བགྱི་བར་ཡང་ཁོང་གི་སྔོན་དུ་བྱོན་པའི་སློབ་དཔོན་བཅུའི་མཚན་འབྱུང་སྟེ། སྐབས་དྲུག་པར་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་ཨཱ་པི་ཤ་ལི[11]། སྐབས་དང་བོ་སོགས་སུ་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་ཀཱ་ཤྱ་པ་[12]སྟེ་འོད་སྲུངས། སྐབས་བརྒྱད་པ་སོགས་སུ་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་གཱ་རྒྱ[13]། སྐབས་དྲུག་པ་སོགས་སུ་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་གཱ་ལ་བ[14]། སྐབས་དྲུག་པར་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་ཙཱ་ཀྲ་བརྨན[15]། སྐབས་བདུན་པར་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་བྷཱ་ར་དྷྭ་ཛ་[16]སྟེ་རྒྱལ་མཚན་ཁུར། སྐབས་གསུམ་པ་སོགས་སུ་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་ཤཱ་ཀ་ཊཱ་ཡ་ན[17]། སྐབས་བརྒྱད་པ་སོགས་སུ་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་ཤཱ་ཀ་ལྱ[18]། སྐབས་ལྔ་བར་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་སེ་ན་ཀ[19]། སྐབས་དྲུག་པར་འབྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་སྥོ་ཊཱ་ཡན་[20]བཅས་བཅུའོ།། དེ་བས་པ་ཎི་བ་ནི་སྒྲའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་བྱུང་བའི་མཁས་པ་གཅིག་པོ་དེ་མ་ཡིན་པར། རྒྱུ་སྐར་ཁྲོད་ཀྱི་ཟླ་བ་ལྟ་བུར་གྱུར་བ་སྟེ། ཁོང་གི་མཁྱེན་ཡོན་དང་མཛད་འཕྲིན་གྱིས་མཁས་པ་གཞན་དག་གི་མཛད་པ་མོག་པོར་བྱས་པ་ཙམ་མོ།། 

ལམ་ཡིག་ཏུ་“དེའི་གདུང་འཛིན་བྲམ་ཟེ་སྒྲ་ལ་མཁས་པ་མང་པོ་བྱུང་ཞིང་འབྱུང་བར་འགྱུར་བཞིན་པ་དང་ད་དུང་ཡང་འབྱུང་བར་འགྱུར་བར་སྣང་ངོ་།།[21]”ཞེས་པ་ཐུགས་མད་དེ། ཁོང་གི་གདུང་འཛིན་དེང་སང་གི་བར་དུ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་བྱུང་བ་ནི་འོག་གི་རེའུ་མིག་ཏུ་གསལ་བར་དེར་གཟིགས་པར་ཞུ།

པ་ཎི་བ་དང་དུས་མཉམ་པའི་སློབ་དཔོན་ཁག་ནི་ཤཽ་ན་ཀ། དེ་བཞིན་ཡཱ་སྐ། བྱཱ་ཌི། པིཾ་གལ་སྟེ་དྲང་སྲོང་སེར་སྐྱ་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་གཞུང་མཛད་མཁན་དེ་ཡིན་ལ། སེར་སྐྱ་ནི་པ་ཎི་བའི་སྤུན་ཡིན་པར་ཡང་ཁ་ཅིག་བཞེད། ཡཱ་སྐ་ནི་ངེས་ཚིག་ཅེས་པའི་གཞུང་བྱེད་པོར་འདོད་ཅིང་། བྱཱ་ཌི་ནི་《འཆི་མེད་མཛོད་》ཀྱི་འགྲེལ་བ་འདོད་འཇོ་བ་མོར་ཡང་ལན་མང་འབྱུང་བ་ཡིན་ལ། སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་སྟོབས་ཀྱི་ལྷ་ལྟར་ན། བྱཱ་ཌི་ནི་པཱ་ཎི་ནིའི་ཨ་ཞང་གི་བུ་ཡིན་པར་གསུང་[22]ངོ་།།

སློབ་དཔོན་འདི་དང་ཀ་ཏའི་བུའམ་མཆོག་སྲེད། དྲང་སྲོང་སྙིམ་ལྷུང་བཅས་གསུམ་ལ་ཐུབ་པ་རྣམ་གསུམ་ཟེར་ཞིང་། ལེགས་སྦྱར་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ་ལྟ་བུར་བརྩི་བ་ཡིན།  པ་ཎི་བས་མཛད་པའི་《མདོའི་གླེགས་བམ་》དང་《དབྱིངས་ཀྱི་གླེགས་བམ་》དང་། 《ཚོགས་ཀྱི་གླེགས་བམ་》 དང་《ཨུཎ྄་ལ་སོགས་པ་》དང་།  དེ་བཞིན་《རྟགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་བསྟན་པ་》བཅས་བསྟན་བཅོས་ལྔ་ལ་པ་ཎི་བའི་ལུང་སྟོན་པ་ཞེས་བགྱི་བ་ལས་པ་ཎི་བའི་ལུང་སྟོན་པ་མདོའི་གླེགས་བམ་གཅིག་པུར་གོ་ན་ཁ་མ་ཚང་བའི་སྐྱོན་འབྱུང་བ་ཡིན། དེ་བཞིན་མཆོག་སྲེད་ཀྱིས་《རྣམ་པར་འགྲེལ་བ་》རུ་པ་ཎི་བའི་གཞུང་ལ་འགྲེལ་བ་དང་ཁ་སྣོན་བརྒྱབ་པ་ཁག་དེང་སང་དཔེ་ལོགས་སུ་རྙེད་དུ་མེད་ཀྱང་། ཆ་འགའ་བསྟན་དུ་ཡོད་པ་ནི་དྲང་སྲོང་སྙིམ་ལྷུང་གིས་མཛད་པའི་《བཤད་པ་ཆེན་པོ་》རུ་ཕྱོགས་སྔར་བཀོད་པ་ཁག་ལས་རྟོགས་པར་གྱུར་བ་ཡིན། དེ་བས་ཁོང་གསུམ་ལ་སྒྲའི་ལུགས་ཀྱི་ཐུབ་ཆེན་རྣམ་གསུམ་ཟེར་ཞིང་། སྒྲ་ལ་ཕྱག་རྗེས་ཧ་ཅང་ཆེ་བས། མཆོད་བརྗོད་ཁག་ཏུའང་། “རྣམ་འགྲེལ་བྱེད་པོ་མཆོག་སྲེད་དང་།། བཤད་ཆེན་མཛད་པོ་སྙིམ་ལྷུང་དང་།། མདོ་མཛད་པཱ་ཎི་ནི་ལ་སྟེ།། ཐུབ་པ་གསུམ་པོར་ཕྱག་འཚལ་ལོ།།[23]” ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ།། 

པ་ཎི་བའི་སྐོར་《གཏམ་ཆུ་བོའི་རྒྱ་མཚོ་》ལས་འབྱུང་བ་གཤམ་གསལ་ལྟར་ཏེ། ཇི་སྐད་དུ། 《གཏམ་ཆུ་བོ་རྒྱ་མཚོ་》[24]ཡི་རླབས་བཞི་བའི་ནང་དུ་གསལ་བ་ལྟར་ན། “དེ་ཡི་ཚེ་ན་བ་རྵ་ཡི། །སློབ་མའི་སྡེ་ནི་ཆེར་གྱུར་ཏེ། །དེ་ལ་གཅིག་ནི་པཱ་ཎི་ནི། །བགྱི་བའི་བློ་གྲོས་དམན་པ་བྱུང་། །སྲི་ཞུས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་ཤིང་། །ངལ་དེ་བརྵའི་ཆུང་མ་ཡིས། །རིག་པ་རྙེད་ཕྱིར་དཀའ་ཐུབ་སླད། །གངས་ཅན་རི་བོར་བརྫངས་བཞིན་སོང་། །དེར་ནི་དཀའ་ཐུབ་དྲག་པོ་ཡིས། །གཙུག་ན་ཟླ་བ་མཉེས་བྱས་པས། །རིག་པ་ཀུན་གྱི་སྒོ་མོ་སྟེ། །ལུང་དུ་སྟོན་པ་གསར་བ་བརྙེས། །དེ་ནས་དེ་ནི་ཕྱིར་འོངས་ཏེ། །རྩོད་པའི་སླད་དུ་ང་བོས་གྱུར། །བདག་ཅག་རྩོད་པར་རབ་ཞུགས་ནས། །ཉིན་མ་བདུན་དག་སོང་བར་གྱུར། །བདག་གིས་ཉིན་མ་བརྒྱད་པ་ལ། །ཁོ་ནི་ཕམ་པར་བགྱིས་མ་ཐག །མཁའ་ལ་གནས་པའི་བདེ་འབྱུང་གིས། །ཧཱུཾ་མཛད་སྒྲ་ཆེན་བསྒྲགས་བྱས་ནས། །དབང་བོ་ཡི་ནི་ལུང་སྟོན་པ། །དེ་ཡིས་རབ་ཏུ་གཞོམ་མཛད་པས། །པ་ཎི་བ་ནི་ཡོངས་རྒྱལ་ཏེ། །བདག་ཅག་སླར་ཡང་རྨོངས་པར་གྱུར།།”[25]    ཞེས་གསལ་བ་ལྟར། བོད་ཀྱི་སྒྲའི་ལོ་རྒྱུས་དང་སྒྲའི་དར་འཕེལ་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ་ཞལ་གཅིག་གྲགས་ལྟ་བུར་པ་ཎི་བ་ནི་ཐོག་མར་དབང་བོ་ཧ་ཅང་རྟུལ་བ་ཞིག་དང་དེ་ནས་ལྷ་ཆེན་མཉེས་པར་བྱས་ནས་མཆོག་ཐོབ་སྟེ། མཁས་པའི་དབང་བོར་གྱུར་ཚུལ་གསལ་བའང་། གཏམ་ཆུ་བོའི་རྒྱ་མཚོའི་གཏམ་རྒྱུད་འདི་ལས་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ལ་རྒྱ་གར་པཎ་ཆེན་དག་གིས་སྙན་བརྒྱུད་དུ་གསུངས་པ་ཞིག་ཡིན་པར་གསལ་ལོ། །

ལར་སི་ཏུ་མཆོག་གིས་《ཙནྡྲ་བའི་རྣམ་བཤད་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོར་འཇུག་ཅིང་ལེགས་བཤད་རིན་ཆེན་འདྲེན་པའི་གྲུ་གཟིངས་》སུ།  “འདར་ལོའི་ནོར་ཤིང་དུ་སྒྲ་མདོ་ཆེན་པོ་བརྒྱད་བགྲང་བའི་སྐབས་སུ། ལྷའི་བུ་ཟླ་བས་བྱས་པའི་ཙནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཞེས་ཟེར་ནའང་། བ་ལ་བྷ་དྲ་སོགས་ཀྱི་ངག་སྒྲོས་ཡིན་འདྲ་བ་བོད་པ་རྣམས་ལ་གང་བྱས་ཀྱང་ཆོག་སྙམ་པའི་ཧམ་བརྫུན་ཡིན་ཏེ་འཕགས་ཡུལ་གྱི་མཁས་པ་རྣམས་ལ་ཡེ་མ་གྲགས་པའི་ཕྱིར་རོ།།[26]”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར།  རང་རེའི་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་ཁག་དང་སྒྲ་མདོའི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཏུ་གཏམ་རྒྱུད་ཕན་ཚུན་བསྲེས་པ་ཡང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་འདི་གཅིག་ནས་བོད་རྣམས་གཏམ་རྒྱུད་ལ་དགའ་བ་ཙམ་དོན་དུ་གཉེར་ཆེས་པས་ནོངས་པ་དང་གཉིས་ནས་གོང་དུ་སི་ཏུས་གསུངས་པ་ལྟར་བོད་པ་རྣམས་ལ་གང་བྱས་ཀྱང་ཆོག་སྙམ་པའི་ཁྱད་དུ་གསོད་པ་དེར་ཐུག་ཡོད་པར་སེམས་སོ།།

སྙིམ་ལྷུང་།

གཉིས་པ། སྒྲ་པ་ཎི་བའི་ཁྱད་ཆོས་རགས་ཙམ་བཤད་པ།

 

སྤྱིར་ལེགས་སྦྱར་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་པ་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་བྲམ་ཟེ་པ་ཎི་བའི་བརྡ་སྤྲོད་པ་གཞིར་བཞག་པ་ཡོངས་གྲགས་ལ། དེ་ལ་ཀ་ཏའི་བུས་《རྣམ་འགྲེལ་》ཞེས་པའི་གཞུང་འགྲེལ་མཛད་དེ་དེ་ལ་འགྲེལ་བཤད་དང་སུན་འབྱིན་ཧོར་ཀོང་གསབ་པ་ལ་སོགས་པའི་བྱ་བ་བྱས། དེ་བཞིན་དྲང་སྲོང་སྙིམ་ལྷུང་གིས་《བཤད་པ་》ཞེས་པའི་གཞུང་མཛད་དེ་པ་ཎི་བའི་ལུགས་དང་ཀ་ཏའི་བུའི་ལུགས་ལ་འགྲེལ་བཤད་དང་དམིགས་བསལ་གྱིས་ཕྱི་མར་བརྒལ་བརྟག་ལན་མང་མཛད། སྤྱིར་ཐུབ་པ་གསུམ་ལས་ཕྱི་མ་ནི་སྔ་མ་གཉིས་ལས་གཙིགས་སུ་འཛིན་ཏེ། སྙིམ་ལྷུང་ནི་བྱོན་ཕྱིས་པ་དང་སྒྲའི་ལུགས་ཕལ་མོ་ཆེར་མཇལ་སྐལ་བྱུང་བས་ཚད་ཐུབ་ཏུ་འཛིན་པ་ཡིན།    ཀཻ་ཡ་ཊས་ཀྱང་(༢་༤་༢༦)སྐབས་གཉིས་པའི་རྐང་བ་བཞི་བའི་མདོ་རིམ་ཉེར་དྲུག་པ་འགྲེལ་བའི་ཚེ།   ཇི་སྐད་དུ།  “མུནིདྭཡཱཙྩ བྷཱཥྱཀཱརཿ པྲམཱཎཏརཾ ཨདྷིཀལཀྵྱདརྴིཏྭཱཏ྄།”  [མཚན་མ་ལྷག་ཏུ་མཐོང་བའི་ཕྱིར། ཐུབ་པ་གཉིས་ལས་བཤད་མཛད་ཉིད་མཆོག་ཏུ་ཚད་མར་གྱུར་བའོ་་་]ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ།།

དཔྱད་རྩོམ་འདི་རྫོགས་པར་གཟིགས་དགོངས་ཚེ། བོད་རིག་པར་ཕེབས་རོགས། 

གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་བོད་འགྱུར་མའི་དོགས་དཔྱོད།

 

རྩོམ་པ་བོ། རྨེ་རུ་ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ། 

 

 

གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་རྒྱ་ནག་གོང་མ་ཆན་ལུང་དུས་སོག་པོ་ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སྡེ་སྣོད་འཛིན་པ་ཐང་ཞོན་ཙང་དང་ཁོང་གི་སློབ་མ་པན་ཅི་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཡོངས་གྲགས་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་འདི་ཉིད་བོད་ཀྱི་སྐད་ལ་བསྒྱུར་བ་ཚུན་དུ་རང་རེའི་ཕྱིས་ཀྱི་མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་བོད་འགྱུར་མ་དེའི་འགྱུར་འཁྲུལ་ལ་སྣང་འཇོག་ཡེ་ནས་བྱུང་མེད་པའི་ཚུལ་བརྗོད་རྗེས། གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་བོད་འགྱུར་དཔར་མ་དང་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི་གཉིས་ཀྱི་བརྗོད་དོན་ལ་གཤིབ་བསྡུར་བགྱིས་པའི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་བསྟན་པའི་སྐབས་དེ་ཤེད་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཡུལ་བྱེ་བྲག་པའི་བྱུང་རབས་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་མི་འཛོལ་བར་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་མི་བཏུབ་པའི་དོགས་གནད་དམིགས་བསལ་ཅན་ཁ་ཅིག་ཟུར་དུ་ཕྱུང་ནས་དཔྱད་བརྗོད་བགྱིས་པ་དང་སྦྲགས་བོད་འགྱུར་མར་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བྱེ་བྲག་གི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གནད་ཧྲིལ་པོ་ཆད་པའམ་ཆ་ཤས་མ་བསྒྱུར་བའི་རྣམ་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན་མིན་གསལ་ཁ་གཏོད་འདུག

གནད་ཚིགཐང་སན་ལམ་ཡིགརྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི། བོད་འགྱུར་མ། འགྱུར་འཁྲུལ། 

[ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས། ]H059[ཡིག་ཚང་མཚོན་བྱང་། ]A[རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་ཨང་སྒྲིག]1005-5746(2019)04-162-12

 

རྒྱ་ནག་གོང་མ་ཆཱན་ལུང་སྐབས་པེ་ཅིང་དུ་གོང་མ་ཚང་ལ་སྲི་ཞུ་སྒྲུབས་བཞིན་པའི་སོག་པོ་ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་དུས་སྡེ་སྣོད་འཛིན་པ་ཐང་ཞོན་ཙང་དང་ཁོང་གི་སློབ་མ་པན་ཅི་ཡིས་མཛད་པའི་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་(《大唐西域記》)བོད་ཀྱི་སྐད་ལ་བསྒྱུར་ཐོག་མཚན་བྱང་དུ་《ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ》ཞེས་བཏགས་པར་མཛད།

ལམ་ཡིག་དེ་ཉིད་བོད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཚུན་དུ་ཕྱིས་ཀྱི་རང་རེའི་མཁས་པ་བཙན་པོ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས་དང་། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་སོགས་ཀྱིས་ལམ་ཡིག་དེའི་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་གཟིགས་རྟོགས་མཛད་ཁོམ་མ་བྱུང་བའམ་ཡང་ན་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཆ་མི་འཚལ་བར་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་སྐོར་གྱི་ཕྱག་རྩོམ་མཛད་པའི་སྐབས་སུ་བོད་འགྱུར་མ་དེ་ལས་ལུང་དྲངས་རྐྱང་མཛད་ཡོད་པ་ལས་ཁ་ཅིག་ཐེ་ཚོམ་གྱི་རྒྱུར་སོང་བར་སྙམ། དེ་ཡང་བཙན་པོ་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་བ་འཇམ་དཔལ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་བཞི་བའི་ནང་ཚན་རྣམ་འགྱུར་ཞེས་པ་ལྕགས་ཕོ་སྟག་ལོའི་(སྤྱི་ལོ་1830)[1]ཧོར་ཟླ་བརྒྱད་པའི་ཚེས་བཅུ་ཉིན་[2]རྫོགས་པར་བརྩམས་པའི་《འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད》[3]ལས་རྒྱ་གར་ནང་བའི་གནས་ཆེན་ཡུལ་མ་ག་དྷའི་བྱང་ཆུབ་ལྗོན་ཤིང་གི་སྐོར་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ། གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་འགྱུར་དུ་“དེའི་ཤར་ཕྱོགས་ན་གཙུག་ལག་ཁང་ཅིག་ཡོད། ……འོག་ན་བྲག་ཁུང་ལྟ་བུར་བརྩིགས་པ་ཡོད་པའི་ནང་དུ་རྟེན་གསུམ་བཞུགས་པ་ནི། དབུས་སུ་སྟོན་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་སྐུ་བརྙན་དང་། གཡོན་མ་ནི་སྤྱན་རས་གཟིགས་དབང་ཕྱུག་དང་། གཡས་མ་ནི་རྒྱལ་བ་མི་ཕམ་པའི་སྐུ་བརྙན་ཏེ་གསུམ་ཀ་དངུལ་རྐྱང་ལས་གྲུབ་པ་གསུམ་ཀའི་སྲིད་དུ་ཁྲུ་བཅུ་ཕྲག་ལྷག་མཆིས་པ་མདངས་འཚེར་གྱི་འོད་འབྱིན་བཞིན་པའོ། ། ”[4]ཞེས་བྱུང་བ་དེ་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་“東面接爲重閣……奧室邃宇，洞户三重。外門左右各有龕室，左則觀自在菩薩像，右則慈氏菩薩像，白銀鑄成，高十餘尺。”[5]བཞིན་གསལ་བ་ལྟར་ན་མཆོད་ཁང་གི་ཕྱི་སྒོའི་གཡས་གཡོན་གྱི་མཆོད་སྒྲོམ་དུ་མཐོ་ལ་ཁྲུ་བཅུ་ལྷག་ཡོད་པའི་དངུལ་དཀར་གྱི་རྗེ་བཙུན་བྱམས་པའི་སྐུ་བརྙན་དང་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་སྐུ་བརྙན་གསོལ་ཡོད་པ་ལས་སྟོན་པའི་སྐུ་བརྙན་བཞུགས་པའི་སྐོར་ཡེ་ནས་མེད། འོན་ཏེ་《འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད》དུ་“བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་རྭ་བའི་ཤར་ཕྱོགས་ཆུ་ཀླུང་ནེེ་རཉྫ་ན་བརྒལ་བ་ན་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་པོ་བཟོ་བཀོད་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་ནང་དུ་དངུལ་རྐྱང་ལས་གྲུབ་པའི་སྟོན་པ་ཐུབ་པའི་དབང་པོ་དང་། རྒྱལ་བ་མ་ཕམ་པ། འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་སྐུ་ངོ་མཚར་བས་གཙོ་བྱས་རྟེན་བྱིན་རླབས་ཅན་མང་དུ་བཞུགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བ་ཞིག་ཐང་ཟང་གི་ལམ་ཡིག་ལ་བཤད་”[6]ཅེས་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་སོང་བ་ལུང་དྲངས་ཡོད། གཞན་ཡང་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་ཡུལ་མ་ག་དྷའི་ནང་ཚན་རྒྱལ་བོ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱིས་བཞེངས་པའི་མཆོད་རྟེན་གྱི་སྐོར་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ་“地獄南不遠處有窣堵波，基址倾陷，唯餘覆鉢之勢，寶爲廁飾，石作欄檻，既八萬四千之一也，無憂王以人功建於宮焉。中有如來舍利一升，靈鑒間起，神光時燭。”[7]ཞེས་པ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་“དེའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་མི་རིང་བར་མཆོད་རྟེན་རྙིང་པ་ཅིག་ཞིག་ནས་བུམ་པ་ཙམ་ལུས་པ་རྡོའི་པུ་ཤུ་ཅན་ཡོད་པ་ནི། ཆོས་ཕུང་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་གཅིག་ཚང་མ་བཞུགས་སྟེ། རྒྱལ་བོ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱིས་མིའི་བཟོ་བོར་བཞེངས་སུ་བཅུག་པའོ། ། ཡང་དེའི་ནང་དུ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་རིང་སྲེལ་བྲེས་གང་བཞུགས་ཤིང་རྒྱན་གྱི་མེ་ལོང་ལས་བྱིན་རླབས་ཀྱི་འོད་ཟེར་འཕྲོ་བ་སྣང་ངོ་། ། ”[8]ཞེས་བསྒྱུར་བ་དེར་མ་ཡིག་གི་བསྟན་བྱ་ལྟར་ན་སྐབས་བབ་བརྗོད་པའི་མཆོད་རྟེན་ནི་ཆོས་རྒྱལ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱིས་བཞེངས་པར་གྲགས་པའི་མཆོད་རྟེན་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་གི་ཡ་གྱལ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་མཆོད་རྟེན་འདིའི་རྟེན་དུ་སྟོན་པའི་རིང་བསྲེལ་བྲེ་གང་མ་གཏོགས་ཆོས་ཕུང་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་བཞུགས་པའི་སྐོར་གསུངས་མེད། དེའི་ཕྱིར་བཙན་པོ་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ལ་ཞབས་བཅགས་ཏེ་ནང་བའི་གནས་ཆེན་ཁག་གི་མཐོང་ཐོས་ཡི་གེར་ཕབ་པའི་《འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད》དུ་“གྲོང་ཁྱེར་པ་ཊ་ན་ནས་ལྷོ་ནུབ་ཏུ་མི་རིང་པར་གོ་ལ་གྷར་ཟེར་བའི་མཆོད་རྟེན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་རི་བོ་འདྲ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་དེའི་ནང་ན་ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་ཆ་ཚང་བ་ཚར་གཅིག་བཞུགས་ཡོད་ཅེས་ཐང་ཟང་གི་ལམ་ཡིག་ན་བཤད་འདུག་ཀྱང་དཔྱད། ”[9]ཅེས་ཐུགས་དོགས་མཛད་པའང་ཤིན་ཏུ་བདེན་པར་མཐོང་། དེ་བཞིན་དུ་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གི་གསུང་འབུམ་དུའང་ལན་དུ་མར་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་བོད་འགྱུར་ཕྱག་དཔེ་བྲིས་མའི་ཚིག་ཇི་བཞིན་སྣང་བ་དེ་དག་འགའ་ཞིག་མ་ཡིག་གི་ནང་དོན་ཆ་མི་ཚང་བ་ལུང་དྲངས་པར་སྙམ་སྟེ། ལར་ཁོང་གི་གསུང་འབུམ་པོད་གསུམ་པ་《རྒྱ་གར་ནང་བའི་གསང་སྔགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ཆོས་འབྱུང》དུ་“ལོ་ཆེན་ཧྱན་ཙང་གི་རྒྱ་གར་ལམ་ཡིག་(T20887，p.920a；OtaniNo.12460，104b1)ལས། རི་བོ་བྱ་རྐང་གི་བྱང་ཤར་མཚམས་སུ་རྒྱང་གྲགས་བརྒྱ་ལྷག་ཕྱིན་པ་ན། བུད་དྷ་པཱ་ན་ཞེས་བྱ་བའི་རི་བོ་ཡོད་པ་དེར་ཤིན་ཏུ་བགྲོད་དཀའ་བ་དེའི་ཡུལ་ནས་ཤར་དུ་རྒྱང་གྲགས་སུམ་ཅུ་ལྷག་ཙམ་ན་ཥེསྠི་ཞེས་བྱ་བའི་སྙུག་ཚལ་ཡོད་དེ། དེའི་ལོ་རྒྱུས་ནི་སྔོན་བྲམ་ཟེ་ཞིག་གིས་སྟོན་པའི་སྐུ་བརྙན་གྱི་ཚད་འདོམ་གསུམ་ལྷག་པ་འདུག་ཅེས་ཐོས་ནས། མ་རངས་པའི་སེམས་ཀྱིས་དེར་སླེབས་ཏེ་སྙུག་དྲང་པོ་མང་བོ་བླངས་ནས་ཅི་ཙམ་ཡོད་ཟེར་བ་ལྟར་གཞལ་བས། དེ་ཐམས་ཅད་ལས་རིང་དུ་འཕེལ་བར་གྱུར་པས་སྙུག་དག་བོར་སྟེ་སོང་ཟེར་རོ། ། དེའི་ནང་ན་མཆོད་རྟེན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་རྒྱལ་བོ་ཨ་ཤོ་ཀས་བཞེངས་ཞེས་སོགས་ཞིབ་ཆ་གསལ། ”[10]ཞེས་བྱུང་བ་དེའི་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་“鷄足山東北行百餘里，至佛陀伐那山，峰崖崇峻，巘崿隱璘。巖間石室，佛嘗降止。傍有磐石，帝釋、梵王摩牛頭栴檀塗飾如來，今其石上餘香郁烈。五百羅漢濳靈於此，諸有感遇，或得睹見，時作沙彌之形，入里乞食。隱顯靈奇之迹，差難以述。佛陀伐那山空谷中東行三十餘里，至洩瑟知林。林竹脩勁，被山彌谷。其先有婆羅門聞釋迦佛身長丈六，常懷疑惑，未之信也。乃以丈六竹杖，欲量佛身，恒於杖端出過丈六，如是增高，莫能窮實。遂投杖而去，因植根焉。中有大窣堵波，無憂王之所建也。”[11]ལྟར་གསལ་བ་ལས་“傍有磐石，帝釋、梵王摩牛頭栴檀塗飾如來，今其石上餘香郁烈。五百羅漢濳靈於此，諸有感遇，或得睹見，時作沙彌之形，入里乞食。隱顯靈奇之迹，差難以述。”ཅེས་པའི་དོན་རྣམས་གོང་གི་བོད་འགྱུར་མར་མཇལ་དུ་མེད། འོན་ཏེ་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་མཆོག་གིས་འགྱུར་ཆ་མ་རྫོགས་པ་དེ་དག་དྲངས་པའི་མཇུག་ཏུ་ཞིབ་ཆ་གསལ་ཞེས་གསུངས་པ་ལས་ཁོང་གིས་བོད་འགྱུར་མ་དེ་དང་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི་གཉིས་ལ་གཤིབ་བསྡུར་ཡེ་ནས་གནང་མེད་ཅིང་གུང་མགོན་སྐྱབས་ཀྱི་འགྱུར་ལ་སོམ་ཉི་སྤུ་ཙམ་མི་མཛད་པའི་ཚུལ་གསལ་བར་རྟོགས། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་《དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》[12]ལའང་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གནས་ཆེན་ཡུལ་ཀསྨིར་དང་། ན་ལེནྡྲ། མ་ག་དྷ་སོགས་ཀྱི་མཆན་འགྲེལ་དུ་སྐབས་བབ་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་ནང་དོན་ཆ་མི་ཚང་བའི་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་བོད་འགྱུར་མ་གཞིར་མཛད་ནས་ལུང་དྲངས་པའང་མཇལ་དུ་ཡོད།

གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་བོད་འགྱུར་མར་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་འཁྲུལ་བའི་རིགས་མང་དུ་སྣང་ཁར་མ་ཕྱིའི་དོན་མ་བསྒྱུར་བའི་རིགས་ཀྱང་དུ་མ་མཆིས་པས་འདིར་ངེས་པར་གསལ་ཁ་གཏོད་རིགས་དཔེ་མཚོན་ཅན་འགའ་ཞིག་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི་དང་གཤིབ་བསྡུར་གྱིས་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་ནས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།

དང་བོ། བརྗོད་དོན་འཁྲུལ་བ། 

མ་ཡིག་གི་བསྟན་བྱའི་དོན་དང་མ་འགལ་ན་མ་ཡིག་གི་ཡིག་འགྲོས་བཞིན་མ་བསྒྱུར་བར་དོན་བསྒྱུར་དང་བསྣོར་བསྒྱུར་སོགས་གང་སྤྱད་ནའང་མ་འགྲིག་པ་མེད་མོད། ཅི་སྟེ་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་འགལ་ན་ཐབས་རྩལ་གང་སྤྱད་ཀྱང་ཕན་མེད་དུ་འགྲོ་བས་འདིར་མ་ཡིག་དང་བོད་འགྱུར་མ་གཉིས་གཤིབ་ཅིང་བསྡུར་བའི་ཚེ་བོད་འགྱུར་མར་སྐབས་སྐབས་སུ་ལམ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་བརྗོད་པ་འགའ་ཞིག་གི་གོ་རིམ་དཀྲུགས་པ་དང་། ལ་ལར་བོད་སྐད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ལ་བསྟུན་ཅི་ཐུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་ཕལ་མོ་ཆེ་དོན་ལ་གནས་པའི་འགྱུར་སྤུས་ལེགས་སུ་མངོན་ཡང་ཁ་ཅིག་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཆ་མི་འཚལ་བར་བསྒྱུར་པ་པོའི་རང་བཟོའི་བློས་བསླད་རྐྱེན་མ་ཡིག་གི་བསྟན་དོན་འཁྲུགས་ནས་རྩོད་གཞི་ཅན་དུ་སོང་བའང་མཆིས།

གཅིགརྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་བམ་པོ་དང་བོའི་ཡུལ་ཀཱ་པི་ཤ་ཡར་[13](迦畢試國)“文字大同覩貨邏國，習俗語言，風教頗異。”[14]ལ་བོད་འགྱུར་མར་“ཡི་གེ་ཐོད་དཀར་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བ་ལ་ཡུལ་གཞན་དང་མི་འདྲ། ”[15]ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དེར་མ་ཡིག་གི་བསྟན་བྱའི་དོན་ཀཱ་པི་ཤའི་ཡུལ་གྱི་སྐད་དང་སྲོལ་ལུགས་ཡུལ་གཞན་དང་ཐ་དད་པའི་སྐོར་གསལ་མེད་པས་བོད་འགྱུར་མས་ཀློག་པ་པོར་ཀཱ་པི་ཤའི་ཡུལ་གྱི་ཡི་གེ་ནི་ཐོད་དགར་མ་གཏོགས་ཡུལ་གཞན་དང་ཐ་དད་པའི་སྣང་བ་སྟེར་སྲིད།

གཉིས། རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་བམ་པོ་དང་བོའི་བྱེ་བྲག་སཱུ་ལི་ཀའི་ཁུལ་སྤྱི་བཤད་(窣利地區總述)“字源簡略，本二十餘言，轉而相生，其流浸廣。”[16]ཅེས་པར་“ཡི་གེ་ཀཱ་ལི་སུམ་ཅུ་ལྷག་ཙམ་ལ་གྲེ་བསྒྱུར་གྱིས་སྤེལ་མ་ཅན་ཕན་ཚུན་གང་བྱུང་སློབ། ”[17]ཅེས་བསྒྱུར་བའི་ཡི་གེ་ཀཱ་ལི་སུམ་ཅུ་བྱ་བ་དེར་ཅུང་ཟད་དཔྱད་དགོས་པར་འདུག་སྟེ། ཅིད་ཤན་ལིང་གིས་རྒྱ་ཡིག་གི་窣利ནི་粟特ལ་བཞེད་[18]ཅིང་། དེར་བོད་སྐད་ལ་སོག་དག་[19]ཟེར་བ་ལ་རྡུང་ཀྲེ་ཆའོ་ཡིས་བཏབ་པའི་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་གི་མཆན་དུ་གནའ་བོའི་སོག་དག་ཁུལ་ནི་ད་ལྟ་ཕལ་ཆེར་ཨུ་ཙི་བེ་ཀེ་སི་ཐན་དང་ཐ་ཅི་ཁེ་སི་ཐན། ཧ་ས་ཁེ་སེ་ཐན་བཅས་རྒྱལ་ཁབ་གསུམ་ཁོངས་སུ་བཞུར་བའི་ཤི་ཨེར་ཆུ་བོ་(锡尔河)དང་ཨ་མུ་ཆུ་བོའི་(阿姆河)བར་མཚམས། ཛེ་ལཱ་ཧྥུ་ཧྲན་ཆུ་བོ་(泽拉夫善河)ལྟེ་བར་གྱུར་བའི་ས་ཆ་ཁ་ཅིག་ལ་གོ་ཚུལ་གསུངས། [20]རང་རེ་བོད་དང་ཡོངས་སུ་ཐ་དད་པའི་སོག་དག་ཁུལ་གྱི་ཡི་གེར་ཅིད་ཤན་ལིང་གིས་དཔྱད་པར་གཞིགས་ན། [21]སོག་དག་ཁུལ་གྱི་ས་འོག་ནས་མང་དུ་རྙེད་པའི་ཡི་གེར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། ཡིག་རིགས་དེར་ཉུང་མཐར་ཡང་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་གསུམ་སྣང་བ་དེ་རྣམས་གཡས་ནས་གཡོན་དུ་བྲིས་པ་ཡོད་ལ་གཡོན་ཕྱོགས་ནས་གཞུང་དུ་བྲིས་པའང་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་དང་། ཡིག་རིགས་དེ་ཐོག་མར་གནའ་བོའི་ཨ་ར་མིའི་(阿拉米字母)ཡེ་གེ་ནས་བྱུང་ཞིང་། ཨ་ར་མིའི་ཡི་གེར་ཁྱོན་གསལ་བྱེད་22ཡོད་པ་དེ་དག་ལས་དུས་རབས་བར་མའི་སྐབས་ཀྱི་པར་སིག་ཡི་གེས་གསལ་བྱེད་18གཡར་བ་དང་། གནའ་བོའི་སོག་དག་ཡི་གེས་གསལ་བྱེད་17བླངས་ཡོད། ཐང་སན་བླ་མས་འདིར་བརྗོད་པའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་སྐབས་ཀྱི་སོག་དག་གསལ་བྱེད་20ནི་ཕལ་ཆེར་དང་ཐོག་མའམ་གདོད་མའི་སྐབས་ཀྱི་སོག་དག་ཡི་གེའི་གསལ་བྱེད་ལ་གཞིགས་ནས་བརྗོད་པར་སྙམ། ཡིག་རིགས་དེ་ཨེ་ཤི་ཡ་དབུས་མའི་ས་ཁུལ་དུ་སྐབས་ཤིག་རིང་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང་མོད། ཕྱིས་དུས་རབས་13དུས་ཧོར་དམག་གིས་ཡུལ་དེ་རྣམས་བཅོམ་རྗེས་མེད་པར་སོང་། ཞེས་གསུངས་པས་གོང་གི་གཏན་ཚིགས་དེ་རྣམས་ལས་ལམ་ཡིག་མ་ཕྱིར་འཁོད་པའི་སོག་དག་ཁུལ་གྱི་རྩ་བའི་ཡི་གེ་ཉི་ཤུ་དང་བོད་འགྱུར་མར་བྱུང་བའི་ཀཱ་ལི་སུམ་ཅུ་གོ་མཚུངས་བསྒྲིགས་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་།

གསུམ། རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་གསུམ་པ་ཨོ་རྒྱན་ཡུལ་(烏杖那國)དུ་“寒署和暢，風雨順序。”[22]ལ་“གྲང་དྲོ་སྙོམས་པ་དྲོད་ཤས་ཅུང་ཟད་ཆེ་བ། ”[23]ཞེས་བསྒྱུར་བ་དེར་མ་ཡིག་གི་ཆར་རླུང་སྙོམས་པའི་དོན་དེ་དྲོད་ཤས་ཆེ་བར་ངོས་འཛིན་ཡོད། དེ་བཞིན་ཡུལ་དེ་རང་དུ་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་སྐུ་བརྙན་བརྗོད་པའི་སྐབས་ཤིག་ན་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོར་“自有此像，法流東派。”[24]ཟེར་བར་“སྐུ་གཟུགས་འདི་ཉིད་ལ་དཔེ་བླངས་ཏེ་བྱམས་མགོན་སྐུ་གཟུགས་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་དང་། བོ་རྔ་མ་ལ་སོགས་པའི་གནས་རྣམས་སུ་མང་དུ་ཡོད་དོ། ། ”[25]ཞེས་མ་ཡིག་ན་མེད་པའི་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་སྐུ་བརྙན་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་དང་། བོ་རྔ་མ་བྱ་བའི་གནས་རྣམས་སུ་མང་དུ་ཡོད་ཟེར་བའི་གཏམ་ཞིག་གསར་དུ་བསྣན་ཡོད། བོ་རྔ་མ་ཟེར་བ་དེ་ཕྱིས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པས་བོད་ལ་ངོས་འཛིན་ཡོད་[26]ཅིང་དེ་ལྟར་ན་དོགས་པ་སྐྱེ་འོས་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། ཐང་སན་བླ་མས་ལམ་ཡིག་འདི་ཉིད་མཛད་པའི་དུས་རང་རེའི་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ཙམ་ལ་འཁེལ་ཞིང་། དེ་ཤེད་ན་ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་གསར་དུ་བཟོས་ཏེ་དུས་རིང་པོ་མ་སོང་ལ་རྒྱ་གར་ནས་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་མདོ་རྒྱུད་ཉེར་གཅིག་སོགས་ཆོས་གཞུང་ཆ་མི་ཚང་བ་རེ་འགའ་བསྒྱུར་བ་ཙམ་ལས་ཁྱབ་གདལ་ཆེར་མེད་པས་བོད་དུ་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་སྐུ་བརྙན་མང་དུ་ཡོད་ཟེར་བ་དེ་བས་ཀྱང་དོན་དངོས་དང་མཐུན་པར་དཀའ་ལ། ཕྱིས་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་སྐབས་བོད་ལ་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་སྐུ་བརྙན་དུ་མ་བཞེངས་པ་དེ་རྣམས་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་ལས་གསུངས་པ་ལྟ་བུར་བརྗོད་ན་ཤིན་ཏུ་བཞད་བགད་ཀྱི་གནས་སུ་འཁུམས།

བཞི། རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་དགུ་བ་ཡུལ་མ་ག་དྷ་སྨད་ཆའི་(摩揭陁下)འཕགས་པ་ཤཱ་རིའི་བུའི་སྐོར་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ་“尊者大婆羅門種，其父高才博識，身鑒精微凡諸典籍，莫不究習。其母感夢”[27]ཞེས་པར་“འཕགས་པ་དེ་ནི་ཤིང་ས་ལ་ཆེན་པོ་ལྟ་བུའི་རིགས་སུ་འཁྲུངས་ཏེ། ཡུལ་གྱི་མིང་ཤཱ་རི་ཀ་ཟེར་ནུབ་ཅིག་ཡུལ་གྱི་རྨི་ལམ་ན། ”[28]ཞེས་བསྒྱུར་བ་དེར་མ་ཡིག་གི་ཚིག་འགའ་ཞིག་དབྲི་ཐོག་大婆羅門སྟེ་བྲམ་ཟེ་ཆེན་པོའི་རིགས་རྒྱུད་ལ་ཤིང་ས་ལ་ཆེན་པོ་ལྟ་བུའི་རིགས་ཞེས་པར་བསྒྱུར་འདུག

ལྔ། རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་བཅུ་བའི་ཡུལ་ཀོང་གོ་དར་(恭御陁國)“至於文字，同中印度，語言風俗，頗有異焉”[29]ལ་“ཡི་གེ་དང་ཐ་སྙད་རིག་གནས་རྒྱ་གར་གྱི་ཡུལ་དབུས་དང་མཐུན་པ། ”[30]ཞེས་བསྒྱུར་བ་དེར་མ་ཡིག་གི་བསྟན་དོན་ཡུལ་དེའི་ཡི་གེ་མ་གཏོགས་སྐད་དང་སྲོལ་ལུགས་རྒྱ་གར་དབུས་དང་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་སྐོར་ལ་གོ་ལོག་ཐེབས་ཡོད།

གཉིས་པ། མ་བསྒྱུར་བའི་རིགས། 

སྤྱིར་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་འགྱུར་དུ་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་བམ་པོ་གཉིས་པའི་ཐོག་མ་རྒྱ་གར་སྤྱི་བཤད་(印度總述)ཀྱི་བྱེ་བྲག་ས་བཅད་བཅུ་བདུན་ཧྲིལ་བོ་དང་། བམ་པོ་བཅུ་གཅིག་གི་ཡ་གྱལ་སིངྒའི་ཡུལ་གྱི་བྱེ་བྲག་ས་བཅད་སིཾ་ཧ་ལའི་གཏམ་རྒྱུད་(僧伽羅傳說)ཅེས་པ་དང་། བམ་པོ་བཅུ་གཉིས་པའི་བྱེ་བྲག་ལི་ཡུལ་(瞿薩旦那國)ལ་ཁྱོན་ས་བཅད་བཅུ་གཉིས་ཡོད་པའི་མཇུག་མའི་ས་བཅད་བཞི་པོ་དང་དེ་འོག་གི་བྱེ་ཀླུང་ཆེན་པོའི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་བགྲོད་ལམ་ཞེས་པ་བཅས་ས་བཅད་ལྔ་སྟེ་གོང་འོག་གཅིག་ཏུ་བསྡོམས་པས་ཁྱོན་ས་བཅད་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་དང་། དེ་སྟེང་དུ་ཕྱི་མོའི་མཇུག་ཏུ་ཐང་སན་གྱི་སློབ་མ་པན་ཅི་ཡིས་མཛད་པའི་བསྟོད་ཚིག་དང་མཇུག་བྱང་ཡོད་དོ་ཅོག་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་ཀྱང་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་མེད་པར་སྣང་། དེར་མ་ཟད་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོ་དང་བོད་འགྱུར་མ་གཉིས་ནང་དོན་གོ་མཚུངས་བསྒྲིགས་སྐབས་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་གཅིག་ནས་བཅུ་གཉིས་བར་གྱི་སྐབས་བབ་བསྟན་བྱའི་ནང་དོན་ཆ་ཚང་བ་བོད་ཡིག་ཏུ་མཇལ་དུ་མེད་ཅིང་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་ཡིག་དཀྱུས་སུ་བྱུང་བའི་བར་སྐབས་ཀྱི་ཚིག་དུ་མ་ཞིག་བསྐྱུངས་ཡོད་པ་དག་ལ་ལར་ཕྱི་མོའི་བྱེ་བྲག་ས་བཅད་ཀྱི་ནང་ཚན་བརྗོད་པ་རེ་གཉིས་ཆད་པ་དང་འགའ་ཞིག་ཏུ་དོན་གནད་ཧྲིལ་པོ་ཆད་པ་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ། དེ་ཡང་བརྗོད་པ་རེ་གཉིས་ཆད་པ་དཔེར་བརྗོད་ན། ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་དང་བོའི་ཐོག་མར་“阿耆尼國，東西六百餘里，南北四百餘里。國大都城周六七里。四面據山，道險易守。泉流交帶，引水為田。土宜穈、黍、宿麥、香棗、蒲萄、梨、柰諸菓。氣序和暢，風俗質直。文字取則印度，微有繒絹。服飾氈褐，斷髮無巾。貨用金錢、銀錢、小銅錢。王，其國人也，勇而寡略，好自稱伐，國無綱紀，法不整肅。伽藍十餘所，僧徒二千餘人，習學小乘教說一切有部，經教律儀，既遵印度，諸習學者，即其文而翫之。戒行律儀，潔清勤勵。然食雜三淨，滯於漸教矣。”[31]ཞེས་གསལ་བ་བོད་འགྱུར་མར་“ཨུ་ཤི་རིའི་ཡུལ་དེ་ཤར་ནུབ་ཏུ་ལེ་དབར་དྲུག་བརྒྱ་ལྷག་དང་ལྷོ་བྱང་དུ་ལེ་དབར་བཞི་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་དོ། ། དེའི་དབུས་ཀྱི་མཁར་འཁོར་ཡུག་ཏུ་ལེ་བར་དྲུག་བདུན་ཙམ་ཡོད་ཕྱོགས་བཞིར་རི་བྲག་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་བགྲོད་དཀའ་བ་ཞིག་ལ་བརྟེན་པས་ཡུལ་དེ་སྲུང་སླ་བར་སྣང་ངོ་། ། རི་ལས་འབྱུང་བའི་ཆུ་མིག་མང་པོའི་ཆུ་འདྲེས་ཏེ་ཆུ་ཀླུང་དུ་གྱུར་པ་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཡུར་བ་བྱས་ཏེ་ཞིང་མང་པོར་འདྲེན་བར་བྱེད་དོ། ། འབྲུའི་རིགས་ཡུང་དཀར་པོ་ནག་པོ་འདིའི་མ་ཡིག་ན་ཡུ་ར་ཟེར་བ་འདྲ་ཞིག་བྲིས་འདུག་གོ། ནས་གྲོ་རྒྱ་ཤུག་དྲི་ཞིམ་དགུན་འབྲུམ་ཅུ་ལི་འབྲ་གོ་རྣམས་འབྱུང་ངོ་། ། གྲང་དྲོ་སྙོམས་པ་མི་རྒྱུད་དྲང་སོ། ། ཡི་གེ་སོགས་རིག་བྱེད་རྣམས་རྒྱ་གར་ནས་དྲངས་སྟེ་སློབ་པར་བྱེད་ཅིང་། ཡི་གེ་ལ་སྣོན་བྲི་ཅུང་ཟད་ཡོད་དོ། ། གོས་སུ་ཕྱིང་པ་ཐེར་མ་གྱོན་ཞིང་སྐྲ་བྲེག་པ་ཞྭ་མོ་མི་གྱོན་ནོ། ། ནོར་རྫས་ནི་གསེར་དངུལ་ར་གན་གྱི་དོང་ཙེ་རིགས་གསུམ་ལ་གཙོ་བོར་བྱེད། བདག་པོ་ནི་རང་ཡུལ་གྱི་གཙོ་བོ་དག་དཔོན་དུ་བསྐོ་ཞིང་། དགོན་སྡེ་བཅུ་ཕྲག་གཅིག་ལྷག་ཙམ་ལ་ཁྱོན་སྡོམ་པར་དགེ་འདུན་ཉིས་སྟོང་ལྷག་ཙམ་ཐེག་དམན་པ་ཤ་སྟག་ཐམས་ཅད་ཡོད་སྨྲས་སྡེ་བ་ཁོ་ནའོ། ། སྡོམ་པ་སྲུང་ལུགས་སྤྱིར་རྒྱ་གར་དང་འདྲ་བ་ལ་ཁྱད་པར་རྣམ་གསུམ་མ་དག་པའི་ཤ་ལྷག་པར་འཛོམས་པའོ། ། ”[32]ཞེས་འབྱུང་བ་དེར་བདག་པོ་ནི་རང་ཡུལ་གྱི་གཙོ་བོ་དག་དཔོན་དུ་བསྐོ་ཞིང་ཟེར་བའི་མཇུག་ཏུ་ལུགས་བཞིན་བྱས་ན་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིའི་勇而寡略，好自稱伐，國無綱紀，法不整肅。ཞེས་པའི་བརྗོད་པ་དེ་རྣམས་བསྒྱུར་དགོས་རུང་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཆ་མི་འཚལ་བར་དེ་དག་བག་ལ་ཞ་སྟེ་ཐད་ཀར་རྗེས་མའི་ནང་དོན་ལ་མཆོངས་པའི་ཚུལ་གསལ་ལེར་ཤེས་ནུས། གཞན་དུ་ན་ཕྱི་མོའི་བྱེ་བྲག་ས་བཅད་ཀྱི་གྲུབ་ཆའི་དོན་གནད་ཁ་ཅིག་ཧྲིལ་པོ་ཆད་པར་མཚོན་ན། ཕྱི་མོའི་བམ་པོ་དང་བོར་“會場西北渡河，至阿奢理貳伽藍。庭宇顯敞，佛像工飾。僧徒肅穆，精勤匪怠，並是耆艾宿德，碩學高才，遠方俊彥，慕義至止。國王、大臣、士、庶、豪右，四事供養，久而彌敬。聞諸先志曰：昔此國先王，崇敬三寶，將欲遊方，觀禮聖迹，乃命母弟，攝知留事。其弟受命，竊自割勢，防未萌也。封之金函，持以上王。王曰：“斯何謂也？”對曰：“迴駕之日，乃可開發。”即付執事，隨軍掌護。王之還也，果有搆禍者，曰：“王令監國，婬亂中宮。”王聞震怒，欲置嚴刑。弟曰：“不敢逃責，願開金函。”王遂發而視之，乃斷勢也。曰：“斯何異物？欲何發明？”對曰：“王昔遊方，命知留事，懼有讒禍，割勢自明。今果有徵，願垂照覽。”王深驚異，情愛彌隆，出入後庭，無所禁礙。王弟於後，行遇一夫，擁五百牛，欲事形腐。見而惟念，引類增懷：“我今形虧，豈非宿業？”即以財寶，贖此群牛。以慈善力，男形漸具。以形具故，遂不入宮。王怪而問之，乃陳其始末。王以為奇特也，遂建伽藍，式旌美迹，傳芳後葉。”ཞེས་འབྱུང་བ་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོ་ལྟར་ན་བོད་འགྱུར་མའི་“གནས་སྐབས་དང་མཐར་ཐུག་གི་ཕན་བདེར་གང་འོས་ཅི་འཚམས་སོགས་ཐོག་མར་བླ་ཆེན་རྣམས་ལ་འདྲི། དེ་ནས་རྒྱུས་ཅན་དག་ལ་བགྲོས་བསྟུན་དྲིལ་སྒྲོག་གོ། སྤྱིར་དཀོན་མཆོག་ལ་དད་པ་ཆེ་ཞིང་རྟེན་ལ་བཀུར་སྟི་ཆེ་བའོ། ། ”ཞེས་པའི་མཇུག་ཏུ་གོང་དུ་བརྗོད་པའི་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་“會場西北渡河，至阿奢理貳伽藍。庭宇顯敞，佛像工飾。僧徒肅穆，精勤匪怠，並是耆艾宿德，碩學高才，遠方俊彥，慕義至止。國王、大臣、士、庶、豪右，四事供養，久而彌敬。”ཞེས་པར་བབས་རུང་བོད་འགྱུར་མར་ནང་དོན་དེ་རྣམས་བསྒྱུར་མེད་པར་སྣང་སྟེ། “གཏམ་རྙིང་ཞིག་ན་སྔོན་ཡུལ་འདིའི་རྒྱལ་བོ་གསེར་གྱི་མེ་ཏོག་ཅེས་བྱ་བ་དད་བརྩོན་ཆེ་བས་ཕྱོགས་གཞན་གྱི་གནས་ཆེན་མང་བོ་མཇལ་པར་བཞེད་ནས་ཆས་པར་བརྩམས་པ་ན། ཨ་མ་གཅིག་གི་ནུ་བོ་ཡུལ་སྲུང་བར་བཅོལ་བའི་ཚེ། ནུ་བོ་དེས་སྒམ་ཆུང་གསེར་ལྕགས་མ་ཅིག་རྒྱལ་བོ་ལ་ཕུལ་ནས་ལྡེ་མིག་རང་གིས་བཟུང་། ཇི་སྲིད་རྒྱལ་བོ་ཉིད་འཁོར་ནས་མ་སླེབ་ཀྱི་བར་འབྱེད་མི་རུང་ཞེས་ཞུས་སོ། ། རྒྱལ་བོས་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པས། ཕྲ་མ་རྩུབ་ཅིང་ཕྲ་མ་རྣོ། ཕྲ་མ་སྟོབས་ཆེན་ཕྲ་མ་འཇིགས། ཟེར་རྒྱལ་བོ་ལོ་ཤས་རིང་གནས་སྐོར་མཛད་ནས་འཁོར་ཙ་ན། ཕྲ་མ་མཁན་དག་གི་ནུ་བོ་དང་བཙུན་མོ་མཛའ་བཅུགས་ཀྱི་ཚུལ་རྒྱལ་པོའི་སྙན་དུ་གསོལ་བས་རྒྱལ་བོ་ཐུགས་ཁྲོས་ཏེ་ནུ་བོ་ལ་དྲིས་པས་སྒམ་ཆུང་ཕྱེ་ཏེ་གཟིགས་དང་ཟེར་ནས་ལྡེ་མིག་ཕུལ་ལོ། ། ཕྱེ་སྟེ་བལྟས་ཙ་ན་ནུ་བོའི་ཕོ་མཚན་འདུག་པ་རྒྱལ་བོས་མཐོང་ནས་ངོ་མཚར་ཏེ་སྨྲ་བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིང་། ལྷག་པར་མཆེད་གཉིས་མཛའ་པར་གྱུར་ནས་གཟིམ་ཁང་དུ་ནང་ནུབ་མེད་པར་འགྲོ་རུང་བའི་གནང་བ་བྱིན་ནོ། ། ལན་ཅིག་ཤན་པ་ཞིག་བ་ལང་མང་བོ་བསྡུས་ནས་གྲི་བདར་གྱིན་འདུག་པ་རྒྱལ་པོའི་ནུ་བོ་དེས་མཐོང་ནས་དྲིས་པས་ཤན་པས་སྨྲས་པ་གསོད་པར་བྱའོ། ། བསད་ནས་ཅི་བྱེད་དུམ་བུར་གཏུབ་སྟེ་གཡོས་སུ་སྦྱོར་རོ། ། དེར་རྒྱལ་པོའི་ནུ་བོས་རང་ལ་དཔག་སྟེ་སྙིང་རྗེ་ནས་འཕྲོ་བཤོལ་རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་གསོལ་ཏོ། ། རྒྱལ་པོས་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པས་ཕོ་མཚན་སླར་སྐྱེས་བྱུང་བའི་ཚུལ་རྣམས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་སྨྲས་པས། རྒྱལ་བོ་ལྷག་པར་དད་དེ་གཙུག་ལག་ཁང་བརྩེགས་ནས་ཕུལ་ཏེ་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་ཡང་བཙུགས་སོ། ། ”ཞེས་གསལ་བ་ལྟར་རོ། ། 

གོང་གི་དཔེ་མཚོན་དེ་གཉིས་ཕུད་གཞན་ད་དུང་བོད་འགྱུར་མར་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་གསལ་བའི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བསྒྱུར་མེད་ཅིང་། དེ་དག་ལས་ཆེས་མངོན་གསལ་ཅན་དང་ཡིག་གྲངས་མང་བ་ཞིག་ཆར་འཇོག་ན། བོད་འགྱུར་མའི་བམ་པོ་ལྔ་བའི་ཀུན་ཤེས་ཀོོཎྜི་ནྱ་སོགས་འཁོར་ལྔ་སྡེ་བཟང་པོའི་སྐོར་བརྗོད་པའི་སྐབས། དེ་དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་རྒྱུད་“初，薩婆曷剌他悉陀太子踰城之後，棲山隱谷，忘身殉法。淨飯王乃命家族三人、舅氏二人曰：‘我子一切義成捨家修學，孤遊山澤，獨處林藪，故命爾曹隨知所止。內則叔父、伯舅，外則既君且臣，凡厥動靜，宜知進止。’五人銜命，相望營衛，因即勤求，欲期出離。每相謂曰：‘夫修道者，苦證耶？樂證耶？’二人曰：‘安樂為道。’三人曰：‘勤苦為道。’二三交爭，未有以明。於是太子思惟至理，為伏苦行外道，節麻米以支身。彼二人者見而言曰：‘太子所行非真實法。夫道也者，樂以證之，今乃勤苦，非吾徒也。’捨而遠遁，思惟果證。太子六年苦行，未證菩提，欲驗苦行非真，受乳糜而證果。斯三人者聞而歎曰：‘功垂成矣，今其退矣。六年苦行，一日捐功！’於是相從求訪二人，既相見已，匡坐高論，更相議曰：‘昔見太子一切義成，出王宮，就荒谷，去珍服，披鹿皮，精勤勵志，貞節苦心，求深妙法，期無上果。今乃受牧女乳糜，敗道虧志，吾知之矣，無能為也。’彼二人曰：‘君何見之晚歟？此猖蹶人耳。夫處乎深宮，安乎尊勝，不能靜志，遠迹山林，棄轉輪王位，為鄙賤人行，何可念哉？言增忉怛耳！’菩薩浴尼連河，坐菩提樹，成等正覺，號天人師，寂然宴默，惟察應度，曰：‘彼欝頭藍子者，證非想定，堪受妙法。’空中諸天尋聲報曰：‘欝頭藍子命終已來，經今七日。’如來歎惜：‘如何不遇，垂聞妙法，遽從變化？’重更觀察，營求世界，有阿藍迦藍，得無所有處定，可授至理。諸天又曰：‘終已五日。’如來再歎，愍其薄祐。又更諦觀，誰應受教？唯施鹿林中有五人者，可先誘導。如來爾時起菩提樹，趣鹿野園，威儀寂靜，神光晃曜，毫含玉彩，身真金色，安詳前進，導彼五人。斯五人遙見如來，互相謂曰：‘一切義成，彼來者是。歲月遽淹，聖果不證，心期已退，故尋吾徒。宜各默然，勿起迎禮。’如來漸近，威神動物，五人忘制，拜迎問訊，侍從如儀。如來漸誘，示之妙理，兩安居畢，方獲果證。”ཞེས་པ་ཀུན་བོད་ཡིག་ཏུ་ཕབ་མེད་ཅིང་རྒྱ་ཡིག་གི་ནང་དོན་དེ་རྣམས་ལ་དཔྱད་ན་གཏམ་རྒྱུད་དེ་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་བའི་དོན་གནད་ཅིག་ཡིན་པར་མཐོང་།

གོང་དུ་དཔེ་མཚོན་ཙམ་སྤྲོས་པ་ཁོ་ན་ལས་དེ་དག་དང་ཆ་འདྲ་བའི་རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་ནང་དོན་རིང་ཐུང་ཐ་དད་པ་བོད་འགྱུར་མར་མང་དུ་ཆད་པ་ལས། འདིར་སྐབས་ལ་ལར་རྒྱ་ཡིག་ན་“隣此復有慈氏菩薩像，形量雖小，威神嶷然，靈鑒潛通，奇迹間起。”ཞེས་པ་བོད་འགྱུར་མར་“རྗེ་བཙུན་བྱམས་པའི་སྐུ་བརྙན་བཟོ་བཀོད་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ཞིག་ཡོད་དོ། ། ”དང་། “即伐蘇蜜呾羅（唐言世友）。論師於此製《衆事分阿琵達磨論》。”ཞེས་པ་བོད་འགྱུར་མར་“རྒྱ་གར་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་མཁས་པ་ཕལ་ཆེར་གནས་འདིར་བསྟན་བཅོས་མཛད་པ་མང་ངོ་། ། སློབ་དཔོན་བ་སུ་མི་ཏྲ་སྟེ་དབྱིག་བཤེས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཆོས་སྐྱོབ་ལ་སོགས་པ་མང་ངོ་། ། ”[33]སོགས་པ་ལྟ་བུ་འཕྲི་བསྒྱུར་མཛད་པའི་རིགས་དེ་རྣམས་ཕུད། རྒྱ་ཡིག་ཕྱི་མོའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གང་ཡིན་པ་དེ་ཆ་ཤས་ཙམ་ཡང་མི་བསྒྱུར་བར་ཧྲིལ་པོ་དོར་རིགས་ནང་དོན་ཐ་དད་པ་ཁྱོན་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་སྟེ་ཡིག་འབྲུ་ཆིག་ཁྲི་དྲུག་སྟོང་ལྷག་ཟིན་པ་དེ་རྣམས་ཀྱི་སྟེང་དུ་གོང་དུ་བརྗོད་ཟིན་པའི་ས་བཅད་ཧྲིལ་པོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་དང་། མཇུག་བྱང་། བསྟོད་ཚིག་བཅས་བསྣན་པས་ཁྱོན་བོད་ཡིག་ཏུ་མ་བསྒྱུར་བ་ཡིག་འབྲུ་ཉིས་ཁྲི་བདུན་སྟོང་ལྷག་ཙམ་སྣང་། དེ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་ཁྱོན་ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་བཅུ་ཙམ་ཡོད་པའི་བརྒྱ་ཆ་ཉེར་བདུན་ཙམ་ཟིན་གྱི་ཡོད། ། 

 

མཇུག་བསྡུའི་གཏམ། 

 

རང་རེའི་སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་ཕྱི་ནང་ཡིག་སྒྱུར་གཞུང་ལུགས་ཀུན་གྱིས་ཡིག་སྒྱུར་ལས་རིམ་གྱི་རྩ་བའི་ཀུན་སློང་དང་མཐའ་འཇུག་དམིགས་རེ་ནི་མ་ཡིག་གི་རྗོད་བྱེད་ཚིག་ལས་མཚོན་པའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་རྣམས་ཚང་ལ་མ་ནོར་བར་བུ་ཡིག་གི་ལམ་ནས་གསལ་སྤྲོས་མཛད་རྒྱུ་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲགས་སུ་བཞེད་པ་སྨྲོས་མེད་ལགས། ད་ཚུན་ཞིབ་འཇུག་པ་ཀུན་གྱིས་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་བོད་འགྱུར་མ་འདི་ཉིད་ནི་ཐང་སན་ལམ་ཡིག་གི་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི་ཡིག་རིགས་གཞན་པར་བསྒྱུར་བ་ཆེས་སྔ་ཤོས་སུ་བགྲངས་ཤིང་། འགྱུར་དེའི་བྱེད་པོ་ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་འགྱུར་ཆོས་གཞན་དག་མཇལ་བས་ཁོང་ནི་ཆོས་གཞུང་བསྒྱུར་བར་མི་རྨོངས་པའི་ལོ་ཙཱ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ངེས་ཤེས་འདྲོང་སྲིད། དེར་གཞིགས་ན་སྐབས་བབ་ཀྱི་ལམ་ཡིག་བོད་འགྱུར་མར་གོང་དུ་བརྗོད་ཟིན་པ་ལྟར་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱིར་གསལ་བའི་བྱེ་བྲག་གི་མིང་དང་དོན་འགའ་ཞིག་མུན་འཁྲུལ་དུ་བསྒྱུར་བའམ་ཡེ་ནས་བསྒྱུར་མེད་པའི་ཚུལ་དེ་ལྟ་བུ་ཐོན་མི་འོས་སྙམ་ཞིང་། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་དཔྱད་ཚེ་བོད་འགྱུར་མ་དེའི་མཆོད་བརྗོད་དུ་“དོན་རྣམས་བསྡུས་ནས་ཇི་ལྟར་ནུས་བཞིན་དུ། བོད་ཀྱི་ཡི་གེར་བྲི་བ་འདི་བཞིན་ནོ། ། ”[34]ཅེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་ན་ལོ་ཙཱ་བ་ཁོང་ཕལ་ཆེར་སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་དུས་ཀྱི་མ་ཁོམ་པའམ་ཡང་ན་འགལ་རྐྱེན་གཞན་གྱིས་བསླད་པ་ཡིན་མིན་ཆ་མ་འཚལ་མོད། གཞན་ཡང་འགྱུར་དེར་གོང་སྨྲོས་ལས་འདས་པའི་འཁྲུལ་བ་མང་དུ་སྣང་བས་ཕྱིས་དོན་གཉེར་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ཉིད་དཔྱད་གཞིར་བཀོལ་བའི་དུས་རྒྱ་ཡིག་མ་ཕྱི་དང་གཤིབ་བསྡུར་གྱི་ལས་དོན་སྔོན་དུ་སོང་ནས་ཅི་ནས་ཀྱང་ལུང་རིགས་ཟུང་གིས་ཡང་ཡང་དཔྱད་པར་ཞུ་ཞེས་ཁོ་བོས་གསོལ་ལོ། ། 

 

མཆན་འགྲེལ། 

[1]སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་དང་བཙན་པོ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་བཤད་དང་རྒྱས་བཤད་ཅེས་པ་བཞུགས་སོ།། [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོའི་ཟླ་12པར་པར་ཐེངས་དང་བོ་བཏབ། ཤ4

[2]སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་དང་བཙན་པོ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་བཤད་དང་རྒྱས་བཤད་ཅེས་པ་བཞུགས་སོ། ། [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོའི་ཟླ་12པར་པར་ཐེངས་དང་བོ་བཏབ། ཤ336

[3]དེའི་མཚན་བྱང་ཆ་ཚང་ལ་《འཛམ་གླིང་ཆེན་པོའི་རྒྱས་བཤད་སྣོད་བཅུད་ཀུན་གསལ་མེ་ལོང་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། 》ཞེས་བྱའོ། ། 

[4]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་97གྱི་སྲིབ་ངོས་ནས་ལྡེབ་98ཉིན་ངོས། 

[5][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P673

[6]སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་དང་བཙན་པོ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་བཤད་དང་རྒྱས་བཤད་ཅེས་པ་བཞུགས་སོ། ། [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོའི་ཟླ་12པར་པར་ཐེངས་དང་བོ་བཏབ། ཤ71

[7][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P631

[8]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་90ཉིན་ངོས། 

[9]སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་དང་བཙན་པོ་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་བཤད་དང་རྒྱས་བཤད་ཅེས་པ་བཞུགས་སོ། ། [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོའི་ཟླ་12པར་པར་ཐེངས་དང་བོ་བཏབ། ཤ65

[10]ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གི་གསུང་འབུམ་པོད་གསུམ་པ་བཞུགས་སོ། ། [M]སི་ཁྲོན་ཏང་དེབ་ཚོགས་པ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་12པར་པར་ཐེངས་དང་བོ་དཔར། ཤ82

[11][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P709-711

[12]དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ། [z]ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་2002ལོའི་ཟླ་4པར་པར་གཞི་དང་བོ་བསྒྲིགས། 2015ལོའི་ཟླ་4པར་པར་གཞི་གཉིས་པ་པར་ཐེངས་ལྔ་བ་བཏབ། ཤ42ཤ1206ཤ1604

[13]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་བོད་འགྱུར་མ་ལས་ལུང་དྲངས་པའི་ཡུལ་མིང་དེ་རྣམས་ཕུད་དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བྱུང་བའི་བོད་སྐད་ཀྱི་ཡུལ་མིང་ཀུན་ཕྲན་གྱི་དེབ་ཆུང་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་2018ལོའི་ཟླ་10པར་དཔར་དུ་བཏབ་པའི་《ཐང་སན་ལམ་ཡིག་གསར་བསྒྱུར་དང་ཞིབ་འཇུག》ལ་གཞི་འཛིན་ཡོད།

[14][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P136

[15]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། [M]ལྡེབ་14ཉིན་ངོས། 

[16][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P72

[17]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་6སྲིབ་ངོས། 

[18][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P73

[19]ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་P.T.1288

[20]董志翘译著《大唐西域记》，中华书局，2012，P45

[21][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P75

[22][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P270

[23]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་28སྲིབ་ངོས། 

[24][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P296

[25]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་33སྲིབ་ངོས། 

[26]汉文“自有此像，法流东派”句，藏译本作“汉藏二地之圣迹多属仿此而造之慈氏菩萨像”。参见《大唐西域记》藏译本校勘，论文；马久、阿次著；《世界宗教研究》1984年第3期。

[27][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P766

[28]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་114སྲིབ་ངོས། 

[29][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注,《大唐西域記校注》。2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P817

[30]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་123སྲིབ་ངོས། 

[31][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P48

[32]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་3སྲིབ་ངོས་ནས་ལྡེབ་4ཉིན་ངོས། 

[33][唐]玄奘、辯禨，原著；季羡林等，校注.大唐西域記校注.2012中崋書局出版發行，2000年4月第1版，2009年8月北京第5次印刷。P62

[34]གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག་བཞུགས་སོ། ། [M]ཕྱག་དཔེ་དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ལྡེབ་5ཉིན་ངོས། 

 

ཡོང་ཁུངས། བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག