མདོ་དབུས་ཁམས་སྐད་གསུམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ངོས་འཛིན་སྐོར་གྱི་དོགས་དཔྱོད།

ཪིན་ཆེན་ཚེ་རིང་།

           དང་བོ། སྤྱི་སྐད་གཏན་འབེབས་བྱེད་པའི་དགོས་པ།

 

          སྤྱིར་སྐད་ཆ་ནི་མི་རྣམས་ཕན་ཚུན་བར་སེམས་པའི་འཁྱེར་སོ་དང་། འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ། འཚོ་བའི་ཉམས་མྱོང་སོགས་བརྗེ་རེས་བྱེད་པར་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་བརྡ་སྤྲོད་བྱེད་ཅིག་ཡིན་པར། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ཐུན་མོང་གི་སྐད་ཆའི་གྲུབ་ཆའང་སྔར་ལས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་འགྱུར་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིམ་གྱིས་འགྱུར་བ་དང་འབྲེལ་ནས་ཐུན་མོང་གི་སྐད་ཆའི་མ་ལག་ཀྱང་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བས། སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་བྱེད་པ་ཞིག་རེད།

          འདིར་སྐད་ཆའི་འཕེལ་འགྱུར་ཞེས་པའང་གོ་དོན་གཉིས་ལས་མ་འདས་ཏེ་གཅིག་ནི་སྐད་ཆའི་གཅིག་གྱུར་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་སྐད་ཆའི་གྱེས་འགྱུར་ཡིན། དེ་ལ་སྐད་ཆའི་གཅིག་གྱུར་ནི་ཡུལ་སྐད་དམ་ཉེ་འབྲེལ་སྐད་རིགས་བར་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཇེ་མང་དུ་འཕེལ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་དང་། སྐད་ཆའི་གྱེས་འགྱུར་ནི་མི་རིགས་ཤིག་གི་སྤྱི་ཚོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་རུང་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་ཐུན་མོང་གི་མཚུངས་ཆོས་དག་རིམ་གྱིས་ཉམས་པར་འགྱུར་ཞིང་། དེ་ལྟར་དུས་ཡུན་ངེས་ཅན་ཞིག་འགྱངས་རྗེས། མི་རིགས་དེའི་སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་སྐད་ཀྱང་ཡུལ་ལུང་སོ་སོའི་དབང་གིས་སྐད་གདངས་དང་། མིང་བརྡ། བརྡ་སྤྲོད་བཅས་ལ་ཁྱད་པར་བྱུང་ནས་ཡུལ་སྐད་མི་འདྲ་བའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་ཞིང་། ཡུལ་སྐད་དེ་དག་རྦད་དེ་རང་ཚུགས་ཀྱི་སྐད་མི་འདྲ་བའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་བར་མ་ཟད། ཐ་ན་ཡུལ་སྐད་དེ་དག་རྦད་དེ་རང་ཚུགས་ཀྱི་སྐད་རིགས་དུ་མར་ཡང་འགྱུར་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། རང་རེ་བོད་པའི་སྐད་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་ཡང་ཆོས་ཉིད་དེ་ལས་གུད་ན་མེད་པར། བོད་སྤྱི་ཚོགས་བྱུང་བ་དང་མཉམ་དུ་བྱུང་ཞིང་འཕེལ་རྒྱས་དང་བསྟུན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བ་ནི་བསྙོན་དུ་མེད་པ་ཞིག་རེད།

          རྒྱལ་རབས་སོ་གཉིས་པ་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ནས་བཟུང་། བོད་རང་ལ་ཐུན་མོང་གི་སྤྱི་སྐད་ཅིག་རིམ་གྱིས་བྱུང་ཡོད་པར་འདོད་དེ། རང་ཅག་ལ་བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་རྣམ་དཔྱོད་མཆོག་ཏུ་ཡངས་པའི་སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་གོམས་གཤིས་སུ་ཆགས་པའི་བོད་ཐུན་མོང་སྤྱིའི་སྒྲ་གདངས་དང་སྐད་ཆའི་བརྗོད་ལུགས་ལ་རིགས་པས་བརྟག་གཞིག་མཛད་ནས་ད་ལྟའི་སྒྲ་སྦྱོར་གྱི་བོད་ཡིག་འདི་གསར་དུ་བཟོས་ཏེ། རང་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མཐུན་པའི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་བརྩམས་པ། གཞན་ཟ་མ་ཏོག་བཀོད་པ། ཕྱག་སྟོང་སྤྱན་སྟོང་གི་གཟུགས། པདྨ་སྙིང་བོའི་མདོ་སོགས་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་མདོ་རྒྱུད་ཉེར་གཅིག་བསྒྱུར་བ་དང་། སྒོས་སུ་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་ལོ་ཆེན་རྣམ་པར་སྣང་བྱེད་དང་། ལྡན་མ་རྩེ་མང་། ཁ་ཆེ་ཨཱནནྟ་སྟེ་ལོ་ཙཱ་བ་རྒན་པ་གསུམ་དང་། གཉགས་ཛྙ་ན་ཀུ་མ་ར། འཁོར་ཀླུའི་དབང་བོ། རྨ་རིན་ཆེན་མཆོག་སྟེ་བར་བ་གསུམ། སྐ་བ་དཔལ་བརྩེགས། ཞང་ཡེ་ཤེས་སྡེ། ཅོག་རོ་ཀླུའི་རྒྱལ་མཚན་ཏེ་གཞོན་པ་གསུམ་བཅས་ལོ་ཙཱ་བ་རབ་དགུར་གྲགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་མང་བོ་བོད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་འཆད་ཉན་གྱི་སྲོལ་ལེགས་པར་བཙུགས་པ། རྒྱལ་རབས་ཞེ་གཅིག་པ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་སད་ན་ལེགས་མཇིང་ཡོན་གྱི་སྐུ་རིང་ལ། སྡེ་བཞིའི་སྒོ་འཕར་རྒྱ་ཆེར་ཕྱེས་ཏེ་རྒྱལ་ཁབ་ཚུལ་བཞིན་དུ་བསྐྱངས་ཤིང་སྲིད་འབྱོར་གོང་དུ་འཕེལ་བའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་སྔར་ལས་ནང་དོན་རིག་པ་གཙིགས་ཆེན་མཛད་པར། ཉི་འོག་གི་མཁན་པོ་ཨ་ཙརྱ་ཛི་ན་མི་ཏྭ་དང་། སུ་རེནྡྲ་བོ་ངྷི། ཤྭི་ལེནྡྲ་བོ་ངྷི། བོ་དྷི་མི་ཏྭ། བོད་ཀྱི་མཁན་པོ་ངྷརྨ་རཀྵི་ཏ། ལོ་ཙཱ་བ་མཁས་པར་ཆུད་པ་ཛྙཱ་ན་སེ་ན། ཛ་ཡ་རཀྵི་ཏ། མཉྫུ་ཤྲཱི་ཝརྨ་སོགས་རྒྱ་བོད་ལོ་པཎ་དུ་མས་དེ་སྔའི་འགྱུར་མ་རྣམས་ལ་ཞུ་དག་དང་ཕྱི་ནས་ཇི་ལྟར་བསྒྱུར་བ་ལ་སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས་གཏན་ལ་ཕབ་ཅིང་། སླད་ཕྱིན་དེ་ལས་འདའ་མི་ཆོག་པའི་བཀས་བཅད་གནང་བ་དང་། གཞན་བྱེ་བྲག་རྟོགས་བྱེད་ཆེན་མོ་དང་། ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་སོགས་ཚིག་མཛོད་མང་བོ་ཞིག་མཛད་པར་བརྟེན་ནས། བོད་པའི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ཀྱང་ཡུལ་དང་ལུང་བའི་སྐད་ཀྱི་ལྷད་མ་ཞུགས་པར་ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་འཕེལ་བ་དང་། དེ་མིན་ནང་བསྟན་གྱི་བསྟན་གྱི་ལྟ་སྤྱོད་ཟབ་མོས་བོད་མིའི་འདུ་ཤེས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་པ་བཅས། མདོར་ན། བོད་པའི་སྐད་གཅིག་གྱུར་དང་ཡིག་སྲོལ་སྔར་ལས་ཚད་ལྡན་ཅན་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་སོགས་རྟེན་འབྲེལ་བསམ་མི་ཁྱབ་པའི་མཐུས་གངས་རིའི་ཁྲོད་དུ་ཆགས་པའི་མི་རིགས་འདིའི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གོང་དུ་འཕེལ་བར་དགེ་མཚན་གྱི་དཔལ་ཤར་རོ།། ཡིན་ནའང་། བཙན་པོ་གླང་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་བཀྲོངས་རྗེས་སུ། བོད་སྤྱི་ལ་དབང་སྒྱུར་བའི་སྲོལ་ཡོངས་སུ་མཇུག་རྫོགས་ཤིང་། འབངས་གྱེན་ལོག་གི་ཚུལ་དུ་ཆབ་འོག་རྣམས་གཅིག་ཏུ་མ་འཆམ་པར་རྗེ་དཔོན་སོ་སོས་ཡུལ་གྲུ་ངེས་ཅན་རེ་བཅད་བཟུང་བྱས། ཕན་ཚུན་བར་འགྲོ་འོང་དང་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་པའི་རྒྱུན་རིམ་གིས་ཆད་པས། སྔར་ཡོད་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ཀྱང་ཐུན་མོང་གི་འབྲེལ་འཛུགས་ཡོ་བྱད་ཅིག་ཏུ་མ་གྱུར་བར། ས་ཁུལ་ས་སོའི་སྐད་ཆའི་བརྗོད་སྟངས་དང་འཕེལ་འགྱུར་ཆ་མི་སྙོམས་པར་གྱུར་བ་དང་། ཉེ་འབྲེལ་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་སྐད་བརྡའི་ཤན་ཞུགས་པ། ས་བབ་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས། ལུང་བ་རེ་ལ་ཆུ་མགོ་རེ་དང་། ས་ཆ་རེ་ལ་སྐད་རིགས་རེ། ཞེས་པ་ལྟར། ཤར་དུ་ཨམ་སྐད་དང་། བར་དུ་ཁམས་སྐད། ནུབ་ཏུ་དབུས་གཙང་སྐད་བཅས་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་དང་། བྱེ་བྲག་ཏུ་ཡུལ་སྐད་སོ་སོར་ཡང་སྐད་ཆའི་བརྗོད་ཚུལ་ཐད་ཅུང་མི་འདྲ་བའི་ལུང་སྐད་དུ་མ་རེ་（དབུས་གཙང་ཡུལ་སྐད་ལ། དབུས་དང་གཙང། མངའ་རིས།   ཤར་བ། བྲག་གསུམ་བཅས་དང་། ཨ་མདོའི་ཡུལ་སྐད་ལ། ཨ་རིག བསང་ཆུ། རྟའུ། བྲག་མགོ་བཅས་དང་། ཁམས་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ལ།   སྡེ་དགེ དཀར་མཛེས།   ཆབ་མདོ། ཡུལ་ཤུལ། རྒྱལ་ཐང་།   ནག་ཆུ། ཅོ་ནེ། འབྲུག་ཆུ་རྣམས）མཆིས་པས།   ད་ལྟའི་བོད་པའི་སྐད་ཀྱི་གནས་བབ་ནི་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྐད་ལས་ཡུལ་ལུང་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྐད་རིགས་མང་བོ་ཞིག་གྱེས་འགྱུར་བྱུང་བར། རང་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་གཞིར་བཟུང་ནས་རང་ཚུགས་ཀྱི་སྐད་རིགས་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་འགྱུར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།   དེས་ན་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་གཅིག་གྱུར་དུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས་དེའི་ཐུན་མོང་གི་སྐད་ཀྱང་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཚུལ་དུ་འཕེལ་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིམ་གྱིས་འཇིག་པ་དང་འབྲེལ་ནས་སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་སྐད་ཉིད་ཀྱང་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བར་མ་ཟད། ཡུལ་དུས་རྐྱེན་གསུམ་གྱི་དབང་གིས་ཟུར་ཆག་གི་སྐད་རྣམས་རིམ་པར་ཡན་གར་བའི་སྐད་རིགས་དུ་མར་འགྱུར་སྲིད་པ་ནི། འཛམ་གླིང་མི་རིགས་སྤྱིའི་སྐད་རིགས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ཆོས་ཉིད་ཅིག་རེད། ཡིན་ནའང་མི་རིགས་སོ་སོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་གནས་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་རྐྱེན་གྱིས། དེ་དག་གི་སྐད་ཆའི་འགྱུར་ལྡོག་དང་སོ་སོའི་མཇུག་འབྲས་ཀྱང་མི་མཚུངས་སོ།། ང་ཚོས་བོད་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གཞིར་བཞག་ནས་དཔྱད་ཚེ། ད་ལྟའི་བོད་པའི་སྐད་ཀྱི་གནས་བབ་ནི་ཡུལ་ལུང་རང་བཞིན་གྱི་སྐད་དག་ལས་ཕན་ཚུན་བར་དོན་གྱི་གོ་བརྡ་འཕྲོད་དཀའ་བ་དེ་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལ་ཆེད་དུ་སྦྱངས་པ་ཙམ་སྔོན་དུ་མ་སོང་ན་ཐད་ཀར་ཕན་ཚུན་བར་གོ་བརྡ་ཐུབ་ཀྱི་མེད། གནས་ཚུལ་འདི་འདྲའི་འོག་ཏུ་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་བོད་མི་རྣམས་ཕན་ཚུན་འཕྲད་དུས་གཞན་སྐད་ཀྱི་སྟེང་ནས་བསམ་བློ་བརྗེ་རེས་བྱེད་པ་སོགས་ངོ་གནོང་དགོས་པའི་ཐབས་རྡུགས་དེ་འདྲ་བྱུང་དང་འབྱུང་མུས་ཡོད་པས་མཚོན། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས། དབུས་གཙང་གི་མི་རྣམས་ཀྱིས་འདི་འདྲ་ཞིག་ལབ་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཨ་ཕོ་ཧོར་པ་ཟེར་ནས་ཕར་གཅིག་སྤྲད་པ་དང་། ཁམས་པ་རོ་སྦྱོར་ཟེར་ནས་མར་གཅིག་འབུད་པ་སོགས་བྱས་ནས་ཕལ་ཆེར་བོད་ཅེས་པ་འདི་དམར་བོ་རི་བོའི་སྐོར་ལམ་དང་བར་སྐོར་གཡས་གཡོན་གྱི་མི་མ་གཏོགས་གཞན་དག་བོད་པ་མ་ཡིན་ནམ་བསམ་པའི་ཟོར་ཞིག་བྱས་པ་དང་། ཡང་མདོ་ཁམས་མི་རྣམས་ཀྱིས་དབུས་གཙང་གི་མི་རྣམས་ལ་བོད་པ་ཅེས་འབོད་ནས་ཕལ་ཆེར་རང་ཉིད་བོད་པ་མིན་པའི་མི་རིགས་གཞན་ཞིག་ཡིན་ནམ་བསམ་པ་ཞིག་བྱས་ནས་ཡང་ཕྱིར་འབུད་གཏོང་བཞིན་འདུག་ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར།   སྐད་ཆའི་བརྗོད་སྟངས་དང་སྤྱོད་ལམ་སོགས་ཅུང་མི་འདྲ་བར་དམིགས་ནས་བོད་མི་ནང་ཁུལ་དུའང་། མཇལ་བ་སྐོར་ཞིག་ལྷ་སར་བསླེབས་རྗེས། ཁྱེད་ཚོ་བོད་དུ་ཕེབས་ནས་ཞེས་དབུས་གཙང་བས་ཨ་མདོ་བ་དང་ཁམས་པ་ནི་རང་ཉིད་དང་མི་མཚུངས་པའི་རིགས་གཞན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། དེ་གཉིས་ཀས་ཀྱང་གཞན་ལ་དེ་ལྟར་དུ་འདོད་པ། འབྲོག་པས་རོང་བ་བོད་རྣལ་མ་ཞིག་ཡིན་མིན་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ།   རོང་བས་འབྲོག་པ་བོད་ཡིན་པར་འདོད་པ་ལ་བཙོག་སྣང་གི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་སོགས། མདོར་ན། ཡུལ་སྡེ་ཆུང་བ་ནས་ཆེ་བའི་བར་ཆུ་དང་ས་མཚམས་རིས་སུ་བཅད་ནས་བདུད་ཀྱི་ཆོ་འཕྲུལ་བསྟན་པ་བཞིན་མི་རིགས་ནང་ཁུལ་གྱི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་རྟག་ཏུ་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་བཟོ་བཞིན་པའི་སྐྱི་གཡའ་བའི་གནས་ཚུལ་དག་མངོན་ལྐོག་གང་རུང་ནས་མཐོང་ཐུབ་པ་རེད། མཁས་དབང་ནམ་མཁའི་ནོར་བུས། “བོད་དང་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་གནས་དང་མི་གནས་ཀྱི་རྩ་བ་ནི། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཡུན་རིང་དུ་གནས་དང་མི་གནས་ལ་རག་ལས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཤེས་རིག་གི་རིན་ཐང་གཙོ་བོ་ནི་ཤེས་རིག་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་རང་རྐྱ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡོད་མེད་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་རེད། དེ་དག་གི་རྩ་བ་ནི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཡིན་ཙང་དེའི་ཁུངས་ལ་ཐུགས་བསམ་བཞེས་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད་”ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར། ང་ཚོས་མི་སྒེར་དང་རང་ཉིད་གནས་སའི་ལུང་ཀྱོག་ཁོ་ནར་མགོ་མི་འཁོར་བར་གུ་དོག་པའི་བསམ་པའི་རྒྱ་ལས་གྲོལ་ཏེ། ད་ལྟའི་བོད་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་འགྱུར་ལ་རྟོག་གཞིགས་གནང་ནས། འབྱུང་འགྱུར་མི་རབས་རྗེས་མ་དག་གི་སླད་དུ་རང་གི་ནུས་པའི་སྲི་ཞུ་ཅུང་ཟད་རེ་སྒྲུབ་རྒྱུ་ནི། བོད་མི་ཚང་མར་འཁྲི་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འོས་འགན་རླབས་པོ་ཆེ་ཞིག་རེད། མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོའམ་འབུར་དུ་ཐོན་པ་ནི་སྐད་ཆ་ཡིན་ལ།   སྐད་རིགས་ཉམས་རྗེས་མི་རིགས་རང་གི་གཙུག་ལག་ཀུན་རིམ་གྱིས་སུས་ཀྱང་མི་གོ་བའི་གད་སྙིགས་ཀྱི་ཕུང་བོ་ཙམ་དུ་འགྲོ་བར་མ་ཟད།    རིག་གནས་ཐོག་མཚོན་པའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ཀྱང་ཡོད་མི་སྲིད་ལ། དེ་དང་བསྟུན་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཡང་འཕེལ་རྒྱས་སུ་མི་འགྲོ་བར་སྙམ།   སི་ཏ་ལིན་གྱིས།

“སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱིས་གོ་བའི་སྐད་ཆ་ཞིག་མེད་ན། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་མིར་སྤྱིའི་སྐད་བརྡ་མེད་པས། སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་མཚམས་འཇོག་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་འཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་བས། སྤྱི་ཚོགས་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ལྟར་གནས་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད་”ཅེས་གསུངས། ཡིན་ནའང་། ཉེ་བའི་དུས་འདིར་མེ་ལ་སྣུམ་བཞག་གི་ཚུལ་དུ་བོད་པའི་ཡུལ་སྐད་ཇེ་མང་དུ་འཕེལ་བཞིན་པའི་ཐོག   ལྷ་སའི་ཁ་སྐད་ཚིག་མཛོད་དང་། ཁམས་སྐད་ཚིག་མཛོད། ཨམ་སྐད་ཚིག་མཛོད། རྒྱལ་རོང་སྐད་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་སོགས་ཡུལ་དང་ལུང་བའི་སྐད་ཀྱི་ཚིག་མཚོད་ཅི་རིགས་ཕྱོགས་སྒྲིག་གིས་པར་དུ་བཏབ་ནས་ཀུན་གྱི་སྤྱན་ལམ་དུ་འགྲེམ་བཞིན་ཡོད་པ་ནི།    བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་འགྲུབ་པའི་གེགས་རྐྱེན་ཁོ་ནར་མཐོང་སྟེ། ཡུལ་སྐད་སྔར་ལས་སིལ་བུར་འཐོར་བའི་ཐད་ལ་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྩ་བའི་ཡིག་སྲོལ་དང་མཐུན་པའི་ཚིག་མཛོད་ཅིག་བསྒྲིགས་པ་ཤིན་ཏུ་ནས་རིགས་པ་ཡིན་ཏེ། སྐད་དེ་བོད་ཐུན་མོང་གིས་སྤྱོད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ་སྤྱི་སྐད་ཀྱང་ཞར་དུ་འགྲུབ་པར་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེའི་རྒྱང་ཁྱད་ཇེ་ཉེར་འགྲོ་བར་ཡང་སྣང་བའི་མཆོག་བྱིན་པ་ཡིན་ནོ།། འོན་ཀྱང་། སྔར་བཞིན་ད་དུང་རྣ་བས་ཐོས་ཚད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ཅི་རིགས་ཤིག་གི་ཚིག་མཛོད་བསྒྲིགས་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་གྱུར་ཚེ། རང་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་ཡུལ་སྐད་དེ་དང་དེར་སྦྱངས་པ་བྱེད་ཁུལ་ཙམ་ལས། བོད་མི་རྣམས་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་པའི་རེ་བ་ཡོངས་སུ་སྐོང་ཐུབ་རྒྱུ་ལྟ་ཞོག བོད་པའི་སྤྱི་སྐད་འགྲུབ་པར་མིག་ལ་ཐལ་རྡུལ་གྱིས་མཆོད་པ་དང་ཀུན་ནས་མཚུངས་པར་ཉེས་པ་སོ་ན་འདུག་པས། འདི་འདྲའི་ཕྱོགས་ལ་ཤིན་ཏུ་ནས་གཟབ་དགོས་པར་འདུག ད་དུང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དེང་སང་ས་གནས་སོ་སོ་ནས་སྤེལ་དང་སྤེལ་མུས་སུ་མཆིས་པའི་ཚགས་པར་དང་རྩོམ་རིག་གི་དུས་དེབ་རྣམས་སུ་བཀོད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དང་། བརྩམས་སྒྲུང་། གཏམ་དཔེ། གཞས་ཚིག་གླུ་ཤགས་སོགས་ལས་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ལ་གོམས་ཆགས་སུ་སོང་བའི་ཡུལ་སྐད་བྱེ་བྲག་པའི་མིང་བརྡ་གང་བྱུང་དུ་བྲིས་པ་དག་ཀྱང་དགེ་མཚན་ལས་སྐྱོན་ཆེ་བར་སྣང་། མདོར་ན། བོད་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་ནམ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཐུགས་ཁུར་གནང་བ་དག་གིས། སྔ་རབས་པའི་སྐྱོན་ལ་མཛུབ་ཚུགས་ཀྱིས་གཤེ་གཤེ་དང་། ཕྱག་རྗེས་རླབས་པོ་ཆེ་དག་རང་གི་གཟབ་འཆོར་སྤྲས་རྒྱུ་མ་ཡིན་པར། ད་ལྟའི་བོད་སྤྱི་ཚོགས་སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་གཞན་དག་ལས་རྗེས་ལུས་ཡིན་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཚོལ་ཞིབ་དང་འབྲེལ། བོད་ཀྱི་ཡུལ་ལུང་སོ་སོར་སྐད་ཆའི་བརྗོད་ཚུལ་ཐད་དོ་མི་སྙོམས་པའི་སྣང་ཚུལ་རེ་འབྱུང་གིན་འདུག་པའི་མཇུག་འབྲས་ལ་དེ་བས་མནོ་བསམ་བཏང་སྟེ།   བོད་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་གོ་ཐུབ་པའི་ཚད་ལྡན་གྱི་སྤྱི་སྐད་ཅིག་གཏན་ལ་འབེབས་རྒྱུ་ནི་བཅོས་མིན་སྙིང་ནས་བརྡོལ་བའི་རིས་མེད་སྤྱི་ཕན་གྱི་གཏམ་འབའ་ཞིག་གོ།

 

          གཉིས་པ། ཡུལ་སྐད་གང་ཞིག་སྤྱི་སྐད་དུ་འཛིན་རྒྱུའི་སྐོར།

 

          ཉེ་བའི་དུས་རབས་འདིའི་ནང་།    བོད་རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བོད་ཀྱི་ཚད་ཐུབ་སྤྱི་སྐད་གཏན་ལ་འབེབས་རྒྱུའི་ཐད་རིག་པ་སྨྲ་བ་ཀུན་ནས་མཐོང་ཆེན་དང་འབྲེལ་ལྗགས་རྩོམ་ཅི་རིགས་སྤེལ་ཏེ་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་རེ་བརྗོད་ཡོད་པ་ནི་དུས་རབས་ཧྲིལ་བོའི་དགོས་མཁོ་དང་མཐུན་པར་མ་ཟད། རང་རེའི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་སྔར་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་དགེ་མཚན་རླབས་པོ་ཆེ་ལྡན་པ་ནི་གོར་མ་ཆག     འོན་ཀྱང་། ད་ཕན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ངོས་འཛིན་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་དུས་དེབ་རྣམས་སུ་སྔ་ཕྱི་ནག་འགྲོས་སུ་འཁོད་པའི་དཔྱད་རྩོམ་རྣམས་ཞིབ་ཏུ་བཀླགས་པའི་མྱོང་ཚོར་ལས། དཔྱོད་ལྡན་རྣམས་མ་གྲོས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་དགོངས་པའི་གཏད་སོ་ཞིག་འདུག་པ་ནི་དབུས་གཙང་སྐད་ཀྱིས་རྨང་གཞིར་བྱེད་དགོས་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་དག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱང་བོད་པའི་སྐད་ལ་གཞི་གདངས་གནས་བབ་དང་བྲལ་བའི་ང་རོ་དེ་གཞི་གདངས་གནས་བབ་དང་ལྡན་པའི་ང་རོར་འཕོ་འགྱུར་ཕྱིན་པ་དང་། དབུས་གཙང་གི་སྐད་དེ་བོད་གནའ་བོའི་སྐད་ལ་ལྟོས་ན་འགྱུར་ལྡོག་ཆེ་ཙམ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་། སྤྱིར་ན་སྒྲའི་མཐོ་དམན་དང་ལྕི་ཡང་དྲག་ཞན་གྱི་ཁྱད་པར་གསལ་ཞིང་། ཞེ་ཚིག་མང་བ། ཞི་ཞིང་འཇམ་པ།   བརྗོད་ན་ཁ་ལ་བདེ་བ་དང་ཉན་ན་རྣར་འཇེབས་པ་བཅས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དུ་མ་ལྡན་པར་མ་ཟད། དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་མི་མང་བ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཀྱང་གཙོ་བོར་འཛིན་པ། ཕྱི་གླིང་ནའང་ཤོད་མཁན་མང་ཞེས་བརྗོད་ནས་རང་གི་ལྟ་བའི་རྟིང་གནོན་པར་བྱེད་མོད་ཀྱང་། སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་ལ་བློ་ཁ་མ་ཕྱོགས་པ་དག་གིས་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་ཚད་གཞི་འཇོག་པར་རིགས་པ་ལྟར་སྣང་བ་འདི་འདྲ་རེ་བཀོད་པ་ལས། གཟུར་གནས་མཁས་གྲལ་ལ་བསྙེགས་པ་དང་། སྒྲ་རིག་པར་བློ་གྲོས་ཀྱི་སྤྱན་དཀྱུས་ཡངས་པ་དག་གི་བཟོ་ལྟ་ཞིག་ག་ལ་ཡིན། “སྒྲ་རིག་པ་ལ་མོས་ཤིང་སྤྲོ་བ་མི་ཉམས་པ་རྒྱུན་པར་ཆེར་བརྟས་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། སྐད་རིགས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་དེའི་རྣ་ལམ་དུ་མི་སྙན་པ་མེད་དེ། སྐད་རིགས་ལ་སྙན་མིན་དང་ཡག་བཙོག་བཟང་ངན་དང་མཐོ་དམན་ཡོད་པར་སྨྲ་ན་ནི་སྤྱིར་བཏང་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན་ཏེ། བརྡ་སྤྲོད་སྨྲ་བའི་མཁས་པའང་བརྡ་སྤྲོད་སྨྲ་བར་སྤྲོ་བ་འཕེལ་བ་དག་གི་ལས་ག་ལ་ཡིན། དེ་དག་གིས་སྐད་རིགས་ལ་ཡག་བཙོག་ཡོད་པར་སྨྲ་ན་དེའི་ཞིབ་འཇུག་རྣལ་མ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་མེད། དེས་ན་སྒྲ་གཞུང་ལ་འཇུག་པར་སྤྲོ་བའི་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གི་རྣ་ལམ་དུ་བོད་རྒྱ་སོག་དབྱིན་སོགས་སྐད་རིགས་ཆེན་པོའམ། ཡང་ན་རི་བྲག་འབྲོག་དགོན་དང་། རོང་ཁོག་ཞིང་སྡེ་ལ་སོགས་པའི་སྐད་རིགས་གཅིག་གི་ཡུལ་སྐད་སོ་སོ་བ་གང་ཞིག་ཐོས་ཀྱང་མི་མཛེས་པ་དང་མི་སྙན་པ་སྤྱིར་བཏང་གིས་མི་འབྱུང་། ཡིན་ནའང་འདོད་ཚུལ་དེས་སྐད་སོ་སོར་རང་ངོས་ནས་བསམ་བློ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་ནུས་པའི་ཆེ་ཆུང་དང་། འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་བའི་ཟབ་ཁྱད། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་སུ་ཚད་མཐོན་པོར་སླེབས་ཡོད་མེད་བཅས་ཀྱི་ཐད་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་ཞུགས་པ་དེ་དག་ཁས་མི་ལེན་པ་གཏན་ནས་མིན་”ཏེ། དེ་དག་ནི་སྒྲ་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་དག་གི་གཉེར་བྱའི་ལས་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེང་སྐབས་མི་མང་བོ་ཞིག་གིས་ཁུངས་བཙན་པར་འདོད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་གཞན་ཞིག་ནི། སྤྱི་སྐད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ངོས་འཛིན་པར་མི་རིགས་གཞན་པའི་སྲོལ་ཀ་ལྟར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་ལྟེ་བར་བྱས་པའི་ས་གནས་དེ་གའི་ཡུལ་སྐད་ཅིག་འཇོག་དགོས་པར་འདོད་ཀྱང་། དེ་བོད་ཀྱི་ཚད་ཐུབ་སྤྱི་སྐད་འཇོག་བྱེད་ཀྱི་ཆད་གཞི་ཡང་དག་ཏུ་འགྲོ་དཀའ་སྟེ། མི་རིགས་སོ་སོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་། སྐད་རིགས་སོ་སོའི་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག   སྐད་གདངས་རིམ་འགྱུར་གྱི་ཁྱད་ཆོས།   སྐད་དང་ཡི་གེའི་མཚོན་བྱ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་གནད་སོགས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་མཚུངས་པ་མ་ཡིན་པར། རང་རང་ལ་བཅོས་མིན་རང་གྲུབ་ཀྱི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་རེ་ལྡན་པའི་ཕྱིར།    རང་རྒྱལ་གྱི་རྒྱ་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ནས་བརྗོད་ན། བྱང་ཕྱོགས་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་པེ་ཅིང་སྐད་ཚད་གཞིར་བཟུང་བའང་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་ལྟེ་གནས་ཡིན་མིན་ཙམ་གཙོ་བོ་མ་ཡིན་པར། རྒྱུ་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཞིག་གིས་ཐག་བཅད་པ་ཡིན་ཏེ། རྒྱ་རིགས་ནི་ཧྭ་ཞ་རིགས(华夏族)གཙོར་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་པོ་མཉམ་འདུས་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པར།གནའ་བོའི་དུས་སུ་ཧྭ་ཞ་རིགས་ཀྱིས་རང་རྒྱལ་དབུས་ཁུལ་ལྟེ་བར་བྱས་པའི་ས་གནས་ཁག་ཏུ་ཚོང་ལས་སོགས་བྱ་འགུལ་སྤེལ་བཞིན་མཆིས་ཤིང་།   རྗེས་སུ་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་མུ་མཐུད་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་པར་བརྟེན་ནས་སྙན་གྲགས་ཀྱང་རིམ་གྱིས་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་ཞིག་ཡིན་པས། རྒྱའི་ཐུན་མོང་གི་རིག་གནས་ཀྱང་ཧྭ་ཞ་རིགས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་རྨང་གཞི་བྱས་ཐོག སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རིག་པའི་ཉིང་བཅུད་དག་བསྡུ་ལེན་བྱས་པ་དང་། སྒོས་སུ་ཁོ་ཚོའི་ཡི་གེ་གསར་གཏོད་བྱས་རྗེས། སྐབས་དེའི་རྩོམ་རིགས་རྣམས་ཀྱང་བྱང་ཕྱོགས་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་སྟེང་ནས་འབྲི་ཀློག་བྱེད་ཀྱིན་མཆིས།   དེང་སང་ང་ཚོས་གླེང་བཞིན་པའི་རྒྱའི་ཡིག་ཐོག་རྩོམ་རིགས་(文言文)ཟེར་བ་ནི་ཀྲུག་(周朝) དང་ཆིན་(秦)རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་སྐད་ཆ་རྨང་གཞིར་བྱས་པར་དུས་རིམ་མི་འདྲ་བ་སོ་སོར་བྲིས་པའི་གནའ་བོའི་ཡིག་སྐད་དངོས་ཡིན་པས། ཀྲུག་དང་ཆིན་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ཡིག་སྐད་དང་ཁ་སྐད་གཉིས་བར་ཀློག་གདངས་ཐད་གཅིག་མཚུངས་སུ་སྣང་། ཡིན་ནའང་། ཧན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་བསླེབས་རྗེས་རིམ་བཞིན་ཡིག་སྐད་དང་ཁ་སྐད་གཉིས་ཀྱི་བར་ཧེ་བག་ཆེ་ཙམ་བྱུང་སྐད། སྤྱིར་དེ་ནི་སྐྱོན་ཆ་ཞིག་ཏུ་འདུག་ནའང་། ཡུལ་སྐད་མི་འདྲ་བའི་གནས་ཚུལ་འོག་སྔར་གྱི་གཅིག་གྱུར་ཡིག་སྲོལ་ལམ་གླེགས་བམ་དུ་གྲུབ་པའི་རྩོམ་རིགས་རྣམས་སྐབས་དེའི་རྒྱ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་སྐད་ཆའི་ཚད་གཞི་ལྟ་བུར་གྱུར། དེ་ལ་འབྲུག་དང་ཆིན་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་སྐད་གཞིར་བཟུང་ནས་བྲིས་པའི་ཡིག་སྲོལ་ཉིད་དུས་རིམ་མི་འདྲ་བ་མང་པོའི་རིང་ལ་མ་འགྱུར་བར་བརྟན་ཆགས་སུ་གནས་ཐུབ་པ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ཆིན་ཧན་དུས་ནས་བཟུང་རྒྱའི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གྱི་ལྟེ་བ་ནི་བྱང་ཕྱོགས་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སོ།། རྗེས་སུ་རྒྱལ་ས་ནུབ་ནས་ཤར་དུ་སྤོས་པ་སྟེ། ཞི་ཨན་(西安)ནས་ལའོ་ཡང་(洛阳)དང་།   དེ་ནས་རིམ་བཞིན་ཁེ་ཧྥིན་(开封)དང་པེ་ཅིང་དུ་གནས་སྤོར་བྱས་པ་བརྒྱུད།   རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆ་རྣམས་སུ་འཁོད་པའི་སྐྱེ་བོ་དག་གིས་བརྗོད་བཞིན་པའི་ཡུལ་སྐད་དང་པེ་ཅིང་སྐད་དེ་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱོན་སྐབས་ནས་ཟམ་མ་ཆད་པར་བརྒྱུད་འོངས་པའི་གནའ་བོའི་སྐད་ཆའི་གཞི་གདངས་ཁོ་ནར་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པས། པེ་ཅིང་སྐད་ཚད་གཞིར་བཟུང་བའང་གནད་ཐོག་དེར་བབས་པ་རེད་ཅེས།   རྒྱའི་བརྡ་སྤྲོད་སྨྲ་བ་ཚོས་མཛད་པའི་སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་རྣམས་དང་འཐད་ལྡན་དུ་གྲུབ་པའི་དཔྱད་རྩོམ་དག་ལས་གསུངས་འདུག དེ་འདྲའི་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་དག་ཕན་ཚུན་གོ་བསྡུར་བའི་ཚུལ་གྱིས་ཞིབ་དུ་བལྟས་པས་ངེས་ཤེས་རྙེད་ཐུབ་པར་མ་ཟད། དེང་སྐབས་རྒྱ་ཡིག་ལ་བག་ཆགས་འཇོག་ཁུལ་བྱས་པའི་རང་གཞན་ཀུན་གྱིས་ཁོ་ཚོའི་གནའ་རྩོམ་དག་དེ་སྔའི་ཡིག་སྲོལ་གྱི་ཀློག་སྒྲ་ལྟར་ཕལ་ཆེར་ཤར་མར་བཀླག་ཐུབ་པ་འདིས་ཀྱང་གྲུབ་ནུས་པས་མཚོན། གཞན་རང་རྒྱལ་གྱི་སོག་རིགས་ལ་མཚོན་ནའང་། ཁོ་ཚོའི་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་གཞི་གདངས་དེ་ཡུལ་སྐད་གང་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་རྒྱུའི་ཐད། བི་ལ་ཐེ་ཡུལ་སྐད་(卫拉特方言)དང་པཱ་ཧོ་པི་ལེ་ཡ་ཐེ་ཡུལ་སྐད་(巴尔虎-布里亚特方言)གཉིས་རྨང་གཞིར་འཛིན་དགོས་ཚུལ་ལ་དུས་ཡུན་རིང་བོར་ཞལ་མ་མཐུན་པར་རྩོད་གླེང་མང་དུ་བྱུང་བ་དང་།   ༡༩༧༩ལོར་ཞིང་ཆེན་བརྒྱད་དུ་ཡོད་པའི་སོག་པོའི་སྐད་ཡིག་ལས་དོན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གྲོས་ཞིབ་ནན་ཏན་མཛད་མཐར། དབུས་ཁུལ་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་། ནང་སོག་ཀྲིན་ལན་ཆི་(正蓝旗)ཚབ་བྱས་པའི་ཚ་ཨར་ལུང་སྐད་(察哈尔土语)ཀྱི་གཞི་གདངས་ཉིད་རང་རྒྱལ་སོག་པོའི་སྤྱི་འགྲོས་སྐད་ཀྱི་ཚད་གཞིར་བཟུང་བ་ཞིག་རེད། དེ་ལྟར་བཞག་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་ཚར་ལུང་སྐད་ནི་སོག་པོའི་ཡིག་སྲོལ་གྱི་སྒྲ་གདངས་དང་ཤིན་ཏུ་ནས་མཐུན་པའི་གནད་ཀྱིས་སོ།།

          དེས་ན་མི་རིགས་གཞན་པའི་སྤྱི་སྐད་དེ་ཡིག་སྲོལ་དང་མཐུན་པའི་ཡུལ་སྐད་གང་ཡིན་བཞག་པའང་གལ་ཆེའི་རྒྱུ་མཚན་འདི་འདྲར་དམིགས་པ་ཡིན་ཏེ། སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་མཚོན་བྱ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར།   མི་རིགས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་དེའི་ཡི་གེ་ཐོག་མར་གསར་གཏོད་བྱེད་དུས། ཚད་ཐུབ་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ཅིག་གི་སྒྲ་གདངས་གཞིར་བཟུང་ནས་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ།དེ་ཡང་མི་རིགས་སོ་སོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲིབ་མི་འདྲ་བའི་རྐྱེན་རང་རང་གི་བློ་གྲོས་རྩལ་གྱིས་བསྐྲུན་པའི་ཡི་གེའི་རིགས་ཀྱང་མི་མཚུངས་སོ།།

          འོན་ཀྱང་ཡིག་རིགས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱང་ཡུལ་སོ་སོའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་སྟོན་པའི་སྐད་བརྡ་གཞིར་བཞག་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་པས། གལ་ཏེ་མི་རིགས་ཤིག་གི་སྐད་གདངས་ཆ་ཡོངས་ནས་འགྱུར་སོང་ན། ཡི་གེས་མི་རིགས་དེའི་སྐད་ཆ་མཚོན་པའི་རྩ་བའི་བྱེད་ནུས་ཀྱང་གཞི་ནས་ཉམས་པའི་རྟགས་ཡིན་པར་མ་ཟད། སྔ་རབས་པས་ཁོ་ཚོར་སྐྱེས་སུ་ཕུལ་བའི་ཤུལ་བཞག་ཁྱད་ནོར་ཏེ་གཙུག་ལག་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་རྣམས་ཀྱང་མཁོ་མེད་སྤྱོད་མེད་ཀྱི་བཤམས་ཆོས་སམ་རྟེན་ཙམ་དུ་གྱུར་བ་ཡིན་ནོ།།

          དེའི་ཕྱིར་སྔོན་ཐོན་གྱི་གྲས་སུ་ཚུད་པའི་མི་རིགས་གཞན་དག་གིས་དེ་འདྲའི་བློ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་མཇུག་འབྲས་དག་མི་འབྱུང་བའི་སླད་དུ། རྩ་བའི་ཡིག་སྲོལ་དང་མཐུན་པའི་ཡུལ་སྐད་གང་ཡིན་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་ཚད་གཞིར་བཟུང་བ་ཞིག་ཡིན་པར་ཅིའི་ཕྱིར་རྟོགས་མི་ནུས། གལ་ཏེ་ཁོ་ཚོར་ཡི་གེའི་རྣམ་གཞག་ཅིག་ཆགས་མེད་པ་ཡིན་ཕྱིན། ཡུལ་སྐད་གང་རུང་ཞིག་སྤྱི་སྐད་དུ་བཞག་ཆོག་པ་ལས་དུས་ཡུན་རིང་བོར་དགོས་མེད་ཀྱི་རྩོད་པ་ལྷུར་བླངས་པས་ཅི་ཞིག་བགྱི།   རང་ཅག་བོད་ལ་མཚོན་ནས་བརྗོད་ན།   ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་དུས་རབས་བདུན་པའི་སྨད་ཀྱི་ཆར་སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་རང་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མཐུན་ཞིང་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀའི་བརྗོད་དོན་མཐའ་དག་གསལ་པོར་སྟོན་ནུས་པའི་སྒྲ་སྦྱོར་ཡི་གེའི་རྣམ་གཞག་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་གསར་དུ་བཟོས་ནས་ད་མུས་བར་ལོ་ཆིག་སྟོང་སུམ་བརྒྱ་ལྷག་འགྱངས་ཟིན་པ་དང་། ཀ་མད་སུམ་ཅུ་སྡེ་བ་ཕྱེད་དང་བརྒྱད་དུ་བགོས་ཏེ་གུང་ལེགས་པར་བསྒྲིགས་པ་དེ་ཕོ་མོ་མ་ནིང་གི་སྐད་གདངས་ལ་དཔེར་བྱས་ནས་སྒྲའི་སྐྱེ་གནས་དང་དྲག་ཞན་བར་མའི་ཁྱད་པར་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པའི་ཡི་གེའི་ཚོགས་པའི་སྡེབ་སྦྱོར་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་ཚན་རིག་རང་བཞིན་དང་ལྡན་པས་རང་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཇི་བཞིན་མཚོན་ཐུབ་པར་མ་ཟད།   མི་རིགས་གཞན་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་དག་རང་སྟོབས་ཀྱི་གསོས་སུ་འདྲེན་དུས་ཀྱང་། དོན་སྒྱུར་དང་ཐད་སྒྱུར། སྒྲ་རང་སོར་འཇོག་པ་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་བརྗོད་བྱ་དོན་གྱི་སྙིང་བོ་མ་ལུས་པར་དོན་འདུས་ཚིག་ཉུང་ཞིང་ཁ་གསལ་བརྗོད་བདེར་རི་མོར་འབྲི་མི་གཏུབ་པ་མེད་པའི་བག་ཐོན་པ་ཡིན་ནོ།། འོན་ཀྱང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གཙང་བོ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྔོན་དུ་བསྐྱོད་པའི་འགྲོས་རིམ་ཁྲོད་བོད་པའི་སྐད་ལ་ལྟོས་བཅས་ཀྱི་འགྱུར་ལྟོག་གི་རྣམ་པ་གསར་བ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་པས་སྐད་དང་ཡི་གེའི་མཚོན་བྱ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བའང་རིམ་བཞིན་བག་ལ་ཉལ་བའི་ཚུལ་གྱིས་བར་ཁྱད་ཇེ་རིང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་གིན་འདུག་པ་དང་།   ལྷག་པར་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལས་དབུས་གཙང་གི་སྐད་ལ་མཚོན་ནས་བརྗོད་ན། མཁན་པོས་ཡི་གེ་གསར་གཏོད་མཛད་དུས་ཀྱི་གནའ་བོའི་སྐད་ཆའི་གཞི་གདངས་ལས་ཡོངས་སུ་འགྱུར་བར་བརྟེན། ཡི་གེའི་སྡེབ་སྦྱོར་དུ་གྲུབ་པའི་མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་དག་སྐད་ཀྱི་གདངས་ལ་ཕལ་ཆེར་ཉམས་ནས་མེད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཁམས་སྐད་དུའང་ཡི་གེའི་ཟུར་རྣམས་ཧ་ལམ་ཉམས་འདུག   མཁས་པ་འགའ་རེས་སྔར་བོད་པའི་སྐད་ཀྱི་གཞི་གདངས་སྒྲའི་ང་རོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་ཞིག་མིན་པར།   དེང་གི་དབུས་གཙང་སྐད་དུ་གཞི་གདངས་གནས་བབ་དང་ལྡན་པའི་ང་རོ་སྐྱེས་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་པ་དང་།   ཡང་འགའ་རེས་དབུས་གཙང་གི་སྐད་ལ་རྒྱའི་སྐད་ཇི་བཞིན་ང་རོ་ཞིག་སྐྱེས་འདུག་པ་ནི།   སྔར་བོད་པའི་སྐད་ལས་བརྗོད་གང་བདེའི་ཕྱོགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་པར་འདོད་པའི་མུར། དེ་ནི་སྐད་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་བའི་ཁྱད་རྟགས་ཤིག་ཏུ་ཁས་བླངས་ཏེ།   སྒྲའི་ང་རོ་མེད་པའི་སྐད་ཆ་རྗེས་ལུས་རེད་ཅེས་ཁ་ཚོན་བཅད་པ་དང་།   དེ་མཚུངས་ཁ་ཅིག་གིས་ཀྱང་། ལྷ་སའི་སྐད་ནི་སྒྲའི་ང་རོའི་མཐོ་དམན་ལྕི་ཡང་དྲག་ཞན་གྱི་ཁྱད་པར་གསལ་ཞིང་བརྗོད་བདེ་བ། གནའ་རབས་བོད་སྐད་དང་དེང་དུས་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་དང་བསྡུར་ན་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་བཞིན་ཡོད་མོད་ཀྱང་།  

འཐད་སྒྲུབ་ཀྱི་རིགས་པས་དཔྱད་མི་གཟོད་པ་འབའ་ཞིག་ཏུ་ཟད་དེ། སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་དག་ལས་ང་རོ་(声调)ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་སྐད་ཆའི་སྒྲ་ཚིགས་ནང་གི་དོན་སྙིང་སོ་སོར་འབྱེད་ནུས་པའི་སྒྲ་ཤུགས་མཐོ་དམའ་ཞིག་ལ་ཟེར་བ་ཡིན་ཞིང་། སྒྲ་གདངས་དེ་ཡང་གཙོ་བོ་སྐད་ཆའི་སྒྲ་ཚིགས་ལས་དབྱངས་ཀྱི་སྒྲ་ཤུགས་མཐོ་དམན་ངེས་ཅན་ཞིག་མེད་མི་སྲིད་ནའང་། མི་རིགས་སོ་སོའི་སྐད་ཆའི་བརྗོད་སྟངས་ཐ་དད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐད་རིགས་འགའ་ཞིག་གི་ནང་སྒྲ་ཤུགས་མཐོ་དམན་དེས་དོན་ཇི་སྙེད་པ་དག་མ་འདྲེས་པར་གོ་བ་བོགས་ཆོད་དུ་སྟེར་བའི་ནུས་པ་དབེན་པ་དང་། སྐད་རིགས་ལ་ལ་ཞིག་གི་ནང་སྒྲ་གདངས་མཐོ་དམན་ལ་ཐད་ཀར་ལྟོས་ནས་སྐབས་དོན་སོ་སོར་གོ་བ་ཆགས་པར་བྱེད་དགོས་པས། སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་རྣམས་སུ་སྒྲ་གདངས་མཐོ་དམན་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་དོན་སོ་སོར་རྟོགས་པར་བྱེད་དགོས་པའི་སྐད་རིགས་དེར་ང་རོ་ལྡན་པའི་སྐད་ཆ་ཟེར་ཏེ། དཔེར་ན། རྒྱའི་ཚད་ཐུབ་ཀྱི་སྐད་དུ།(པེ་ཅིང་སྐད) 妈麻马骂ལྟ་བུ་རྣམས་ལ་མཚོན་ན། རིམ་བཞིན་དེ་དག་གི་སྒྲ་གདངས་གྲུབ་རྒྱུའི་དབྱངས་གསལ་གྱི་ཡི་གེ་གཅིག་ཏུ་སྣང་ནའང་། མིང་དོན་གྱི་འཁྲི་བ་སོ་སོར་གཅོད་པར་དབྱངས་ཨ་(a)དེ་རིམ་པར་དྲང་བ་(阴平)དང་། སྒྲེང་བ་(阳平) བསྟོད་པ་(上声)དང་། སྨད་པ་(去声)ལྟར་བཀླགས་ནས་བརྗོད་དོན་སོ་སོར་ཕྱེད་དགོས་པ་ལྟ་བུས་འཐུས་སོ།།

          འོ་ན། རང་རེའི་བོད་སྐད་ཀྱི་སྒྲའི་ང་རོ་དབྱེ་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སྤྱིར་བོད་པའི་སྐད་གདངས་ལ་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོ་ལྔ་ཡོད་དེ། དྲང་བ་དང་བཀུག་པ། སྨད་པ། བསྟོད་པ། སྒྲེང་བ་རྣམས་ཏེ། དེ་ཡང་ཨ་ཡི་དབྱངས་དང་ལྡན་པ་ཅི་རིགས་དྲང་བ་སྟེ། སྒྲ་མཉམ་པར་བྱས་ནས་བརྗོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཨི་ཡི་དབྱངས་དང་ལྡན་པ་ཇི་སྙེད་བཀུག་པ་སྟེ། སྒྲ་སྤྱི་བོའི་ཆ་ནས་བཀུག་ཅིང་ཅུང་ཟད་དོག་པོར་བྱས་ནས་བརྗོད་པ་དང་། ཨུ་ཡི་དབྱངས་དང་ལྡན་པ་ཡོད་དོ་ཅོག་ནི་སྨད་པ་སྟེ། སྒྲ་འཕང་སྨད་དེ་ཅུང་ཟད་དོག་པོར་བྱས་ནས་བརྗོད་པ་དང་། ཨེ་ཡི་དབྱངས་དང་ལྡན་པ་ཐམས་ཅད་ནི་སྒྲེང་བ་སྟེ། སྒྲ་གྱེན་དུ་བསྒྲེང་སྟེ་ཡངས་པོར་བྱས་ནས་བརྗོད་པ་དང་། ཨོ་ཡི་དབྱངས་དང་ལྡན་པ་ཇི་སྙེད་དག་བསྟོད་པ་སྟེ། སྒྲ་འཕང་བསྟོད་དེ་ཡངས་པོར་བྱས་ནས་བརྗོད་པའོ།། འོན་ཀྱང་ས་སྐྱ་པཎྜིཏའི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས། “མདའ་གཞུ་ཡི་ནི་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟར།། རང་སྒྲ་རྐྱང་བའི་མི་ནུས་ཕྱིར།། དེ་དག་ཚོགས་པའི་སྦྱོར་བ་ཡིས།། རྣ་བ་བདེ་བར་བྱེད་པ་ཡིན།།”ཞེས་དང་། ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་གླིང་བས། “བཀའ་དང་བསྟན་བཅོས་ལ་སོགས་པའི་ཚིག་དོན་གྱི་ཕྱོགས་འཛོལ་བ་དཔེར་ན་ཀ་གཅིག་པོ་ལའང་། རྒྱལ་བའི་བཀའ་དང་། ཞིང་བའི་རྐ་དང་། ངལ་དུབ་ཀྱི་དཀའ་དང་། སྐ་རགས། རྐ་བློ། སྒྲའི་སྐད། རོ་བསྐ་བ་ལ་སོགས་འཕུལ་བྱེད་དང་། མགོ་འདོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ལས་ཚིག་དོན་ཤིན་ཏུ་འཚོལ་བའི་ཕྱིར་རོ།།”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། བོད་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་ཚིགས་ནང་བརྗོད་བྱའི་དོན་སོ་སོར་མཚོན་ཞིང་བརྗོད་པར་གཙོ་བོ་མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་གྱི་ཁྱད་པར་ལ་ལྟོས་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། དབྱངས་ཀྱི་ང་རོའི་མཐོ་དམན་གྱི་སྟེང་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ཁྱད་འབྱེད་པ་མེད་དེ། གལ་སྲིད་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོའི་འདེགས་འཇོག་ལས་དོན་གྱི་ཁྱད་པར་ཕྱེད་དགོས་པ་དེ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། གསལ་བྱེད་རྐྱང་བ་རེ་རེ་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་རེ་སྟོན་དགོས་པས་དེ་འདྲ་མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར། འོ་ན། གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུ་ལས། ཁ་ང་ཇ་ཉ་ཟ་ཤ་ས་རྣམས་ཀྱིས་རིམ་པར་དོན་རེ་སྟོན་པ་མ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། སུམ་ཅུ་བ་ལས། ཨཱ་ལི་བཞི་ལས་གང་ལྡན་ཡང་།། རྗེས་འཇུག་བཅུ་བོ་མ་ཞུགས་ན།། མིང་གཞན་སྦྱོར་བ་ཡོད་མི་སྲིད།།   ཅེས་དང་། རྟགས་འཇུག་ལས། ཕོ་ཡིག་དེ་དག་རྣམས་ལ་ཡང་།། འཇུག་པར་བཅས་པར་མེད་ན་ནི།།   མིང་དང་ཚིག་ཀྱང་གསལ་མི་ནུས།།   ཞེས་གསུངས་པས་དོགས་པ་རང་ཤུགས་སུ་སེལ་འགྲོ་སྟེ། འདིར་སྔར་ལས་གོ་སླ་བའི་ཚུལ་དུ་དཔེའི་སྒོ་ནས་བརྗོད་ན། “ཞལ་རས་གསལ་ལ་རང་མདངས་གང་བ་བཟང་།།   གདམས་ངག་ཟབ་ལམ་མ་ཆད་ཐ་དད་རང་།།   ལས་ངན་བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་བསལ་མཛད་པ།   འཕགས་པ་མ་ཕམ་ཡང་དག་དམ་པ་ལགས།།”   ཞེས་པའི་ཚིགས་བཅད་ཤོ་ལོ་ཀར་མཚོན་ན། ཚིག་རྐང་བཞི་བོའི་ཡིག་འབྲུ་དག་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོ་དྲང་བ་ཅན་ཡིན་ཡང་། བརྗོད་དོན་དག་གསལ་པོར་རྟོགས་པར་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོའི་མཐོ་དམན་ལ་ལྟོས་པ་ཞིག་མིན་པར་མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་དང་ཚིག་གྲོགས་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ལས་སྐབས་དོན་ལ་ངེས་ཤེས་རྙེད་དགོས་པ་ལྟ་བུས་མཚོན་ནོ།། འདིར་གལ་བོ་ཆེ་ལ་ནན་ཏན་གྱི་ཚུལ་དུ་བརྗོད་དགོས་པ་ཞིག་ནི།   སྤྱིར་སྐད་རིགས་གང་ཡིན་རུང་ཡུལ་སོ་སོའི་ལུང་སྟོན་པའི་སྒྲ་སྐད་ཀྱི་སྨྲ་བ་ཐམས་ཅད་ལ་སྒྲའི་ང་རོ་ངེས་ཅན་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་གནས་པ་སྟེ་མེད་པར་མི་སྲིད་ནའང་།   ང་རོ་ལྡན་པའི་སྐད་ཆ་ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་སྐད་རིགས་རང་མཚན་པ་སོ་སོའི་སྒྲ་ཚིགས་ལས་མིང་དོན་དག་ཇི་བཞིན་ངེས་པར་བྱེད་པར་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོ་མཐོ་དམན་ལ་ལྟོས་དགོས་མིན་གྱི་ཆ་ནས་བཞག་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་ཡང་གཙོ་བོའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་དེ་ལྟར་བརྗོད་པ་ཞིག་ཡིན་གྱི། མི་རིགས་གཞན་དག་གི་སྐད་དུ་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོའི་ནུས་པ་རྩ་བ་ནས་མེད་པར་བཤད་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན་ཏེ། གལ་སྲིད་དེ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན།   སྐད་རིགས་གཞན་དག་སྨྲ་བརྗོད་ལས་འདས་པ་ཞིག་ཡིན་པར་དོན་གྱིས་ཁས་ལེན་དགོས་པའི་གནོད་བྱེད་བཟློག་མི་ཚུགས་པ་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ།།

          རྒྱལ་པའི་བསྟན་བཅོས་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་ལས། “གང་ཕྱིར་དངོས་ཀུན་རང་བཞིན་གྱིས།།རང་རང་ངོ་བོ་ལ་གནས་ཕྱིར།། མཐུན་དངོས་གཞན་གྱི་དངོས་དག་ལས།། ལྡོག་པ་ལ་ནི་བརྟེན་པ་ཅན།།” ཞེས་དང་། མཁས་དབང་འཇུ་མི་ཕམ་པས། “ལེགས་སྦྱར་དང་སྐད་གཞན་གང་དང་གང་ཡིན་ཀྱང་རུང་ཡུལ་སོ་སོའི་ལུགས་ཀྱི་མིང་དང་དེ་ལ་རྐྱེན་ནམ་ཕྲད་སོགས་ཚུལ་བཞིན་སྦྱར་བས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལེགས་པར་བརྡ་སྤྲོད་པར་བྱེད་པའི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པར་བྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་རང་རང་ལུགས་ཀྱི་ལུང་སྟོན་པའང་སྒྲ་རིག་པར་འགྱུར།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར།   མི་རིགས་སོ་སོ་གནས་ཡུལ་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ་སོགས་མི་འདྲ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རང་རང་ལ་གོམས་གཤིས་སུ་ཆགས་པའི་རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་གྱི་སྦྱོར་ཚུལ་དང་། དུས་གསུམ་བྱ་ཚིག་གི་གྲུབ་ལུགས།   སྒྲ་གདངས་ལྕི་ཡང་། ཚིག་མཚམས་གཅོད་ལུགས་སོགས་སྐད་རིགས་གཞན་དང་མ་འདྲེས་པར་འབྱེད་བྱེད་ཀྱི་ཐུན་མིན་རང་མཚན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ལྡན་པ་ཡིན། འདིར་སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་དག་ལས་གསུངས་པའི་སྐད་བརྡ་གྲུབ་རྒྱུའི་གཞི་གདངས་དང་། ཐ་སྙད། བརྡ་སྤྲོད་བཅས་གཞིར་བཞག་པའི་སྟེང་དཔྱད་ཁུལ་བགྱིས་ན། ད་ལྟ་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་སོ་སོར་གནས་པའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་རང་སྐད་ལ་བརྟེན་ནས་ཕན་ཚུན་བར་གོ་བརྡ་ལེགས་པོ་ཞིག་འཕྲོད་དཀའ་བའམ་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི།   བོད་པའི་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་བར་ཐ་སྙད་དང་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཐད་ཁྱད་འདུག་པར་མ་ཟད། མིང་ཚིག་རྩོམ་པའི་གཞིར་གྱུར་བའི་སྐད་གདངས་ཐད་དེ་བས་ཀྱང་ཁྱད་པར་ཆེ་ཙམ་བདོག་པའི་གནད་ཀྱིས་ཡིན་ཏེ། དེ་ཡང་ཐ་སྙད་ཐད། དཔེར་ན།  རླངས་འཁོར་ལ་ཨ་མདོ་བས་རྒྱ་སྐད་ལྟར་“ཆི་ཁྲེ”ཟེར་བ་དང་། དབུས་གཙང་བས་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་བཞིན་“མོ་ཊ་”ཟེར་བ་དང་། ཁམས་སྐད་དུ་“སྒ་འདྲིལ”ཟེར་བ་དང་། དེ་བཞིན་གློག་འཕྲིན་ལ་ཁམས་པ་དང་ཨ་མདོ་བས་རྒྱའི་སྐད་ལྟར་“ཏེན་པོ”ཟེར་བ་དང་།     དབུས་གཙང་བས་རྒྱ་གར་སྐད་གཞིན“ཏར་”ཟེར་བ་ལྟ་བུ་སོགས་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་བར་མིང་གི་འདོགས་ལུགས་སམ་ཐ་སྙད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་གཏན་ནས་མི་འདྲ་བ་བརྒྱ་ཆའི་སུམ་ཅུ་ཙམ་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ལས་དབུས་གཙང་སྐད་དང་ཁམས་སྐད་གཉིས་ཀྱི་བར་ཐ་སྙད་མི་འདྲ་བ་བརྒྱ་ཆའི་ཉི་ཤུ་ཙམ་དུ་སླེབས་ཡོད།  དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཐད།  

ཨམ་སྐད་དང་ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་མང་ཆེ་ཤོས་ནང་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་ལས་བསྟན་པ་ལྟར་བྱ་ཚིག་གི་འགྱུར་བ་སྟེ་དུས་གསུམ་ལ་བརྟེན་ནས་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱིན་མཆིས་ལ། དབུས་གཙང་གི་སྐད་དུ་རྒྱའི་སྒྲ་རིག་མཁས་པ་ཆུད་ཨེད་ཐང་(瞿霭堂)གིས་བྲིས་པའི་བོད་སྐད་བརྡ་སྤྲོད་རྣམ་གཞག་ཅེས་པ་ལས་གསུངས་པ་ལྟར་ན།   སྔར་སྨོས་དུས་གསུམ་ལས་འགྱུར་ཏེ་དུས་མི་འདྲ་བ་ བརྒྱད་(现行体’将行体’已行体’即行体’完成体’结果体’方果体’未能体’ )ཙམ་བྱུང་འདུག་སྐད། གཞི་གདངས་ཐད། ཨམ་སྐད་དུ་མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་ཕལ་ཆེར་མ་ཉམས་པར་སོར་གནས་རང་འཇགས་སུ་འདུག་པ་དང་། ཁམས་སྐད་དུ་དེ་ལས་ཅུང་ཟད་ཉམས་འདུག་པ། དབུས་གཙང་གི་སྐད་དུ། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས། “དབུས་གཙང་གཉིས་ཀའི་ཡུལ་མཐིལ་གྱི་ཐ་མལ་བའི་སྐད་རྣམས་ལ། མཐའ་རྟེན་རྫོགས་པར་རབ་ཏུ་ཉུང་སྟེ། གང་ལ་འཁོད་ལ་ག་ལ་འཁོད་དམ།བསྒྲུབ་པ་ལ་སྒྱུབ་པའམ། དབང་ཕྱུག་ལ་དབའ་ཕྱུག་ལྟ་བུ་སྟེ།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། འཕུལ་བྱེད་དང་མགོ་འདོགས་སོགས་ཀྱི་ཟུར་དག་ཧ་ལམ་ཉམས་པར་གྱུར་བའི་དབང་གིས།    གཙོ་བོ་ཚིག་གྲོགས་དང་རྒྱའི་སྐད་ལྟར་ང་རོ་སྔར་ལས་ལྷག་པར་གསལ་བའི་སྒོ་ནས་གོ་བརྡ་སྤྲོད་བཞིན་ཡོད། ཨ་མདོའི་སྐད་ལ་གསལ་བྱེད་ཀྱི་ཡི་གེ་ཀ་ལ་བ་ཡིག་ཞུགས་གེ “/ku/”སྒྲ་ཐོན་པ་དང་། སྔོན་འཇུག་ད་ཡིག་དང་མགོ་ཡིག་ར་ས་གསུམ་ཞུགས་རྗེས་“/hk/”ཞེས་སྒྲ་གདངས་གཅིག་ཏུ་ཀློག་པ་དང་། ལྷ་སའི་སྐད་ལ་ཀ་དཀའ། བཀའ། རྐ ལྒ བསྐ་བཅས་ཚང་མར་“ཀ”(/gaf/)ཞེས་འདོན་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཁམས་སྐད་དུའང་དབུས་གཙང་སྐད་ཇི་བཞིན་གོང་སྨོས་ཡིག་འབྲུ་རྣམས་“/gaf/”ཞེས་རྗོད་ངག་གཅིག་མཚུངས་སུ་ཀློག་པར་སྣང་ངོ་།། གཞན་གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུར་མཚོན་ནས་བརྗོད་ན། ཨ་མདོ་བས། སྡེ་བ་གསུམ་པའི་ཏ་དང་ད་གཉིས་གདངས་གཅིག་ཏུ་(/daf/)ཀློག་པ། སྡེ་བ་དང་བོའི་ཀ་དང་ག་གཉིས་གདངས་གཅིག་ཏུ་(/gaf/)ཀློག་པ་དང་། དེ་བཞིན་སྡེ་བ་གཉིས་པའི་ཅ་དང་ཇ་གཉིས་སྒྲ་གཅིག་ཏུ(/jaf/)ཀློག་པ། སྡེ་བ་དྲུག་པའི་འ་དང་སྡེ་བ་ཕྱེད་ཀའི་ཨ་གཉིས་སྒ་གཅིག་ཏུ་(/af/)འདོན་པ་དང་། (འོན་ཀྱང་། ཡི་གེའི་ཚོགས་པའི་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་སྐབས་སུ་སྔ་མ་ལས་ཕྱི་མ་སྒྲ་གདངས་ཞན་པའི་ཚུལ་ཞིག་འབྱུང་ངམ་སྙམ་སྟེ། ད་དུང་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་དགོས་པར་སྣང་།) དབུས་གཙང་གི་སྐད་དུ་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་དུ་གསལ་བའི་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་དྲག་ཞན་ཡེ་ནས་མི་འདྲ་བའི་ཁ་དང་ག་གཉིས།   དེ་བཞིན་ཆ་དང་ཇ་གཉིས། ཐ་དང་ད། ཕ་དང་བ། ཚ་དང་ཛ་རྣམས་རིམ་པར་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོའི་མཐོ་དམན་ཙམ་ལས་དྲག་ཞན་གྱི་ཁྱད་པར་རྦད་དེ་ཉམས་འདུག་པ་དང་།   ཁམས་སྐད་དུ་གསལ་བྱེད་རྐྱང་བ་རྣམས་རིམ་པར་ངག་ནས་བརྗོད་ཚེ། བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་ལས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་བཞིན།ག་ཇ་ད་གསུམ་རིམ་པར་ཀ་ཅ་ཏ་རྣམས་ལས་སྒྲ་གདངས་ཞན་པའི་ཚུལ་གྱིས་འདོན་ནའང་། གསལ་བྱེད་ཀྱི་ཡི་གེ་འདི་དག་མིང་གཞིར་སོང་བའི་ཚེ། བྱེད་རྩོལ་གྱི་ཤུགས་གྲིམ་ཞིང་དྲག་པའི་ཚུལ་དུ་འདོན་པ་སྟེ།བོད་ལ་“/pu53/”དང་། བརྗེད་ལ་“/dZi/”ལྟར་འདོན་པ་ལྟ་བུའོ།།

          གོང་གསལ་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་བར་བྱུང་བའི་གཞི་གདངས་དང་ཐ་སྙད།    དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རགས་ཙམ་བཀོད་པ་འདི་ལས་ཅི་ཞིག་རྟོགས་ཐུབ་ཅེ་ན། དབྱིན་ཇིའི་སྒྲ་རིག་སྨྲ་བ་ཨེད་ཇི་སུང་གིས། “དུས་ཡུན་རིང་པོའི་ནང་སྒྲ་རིག་མཁས་པ་དག་གིས་དགོངས་པ་གཏད་སའི་གནད་དོན་ཞིག་ནི་སྐད་གདངས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ཆོས་ཉིད་རེད།   གལ་ཏེ་སྒྲ་གདངས་གཅིག་ལ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་ཚེ། དེ་ནི་གཏན་ཆགས་ཀྱི་མིང་བརྡ་གཅིག་ལས་མངོན་པའི་འགྱུར་ལྡོག་ཅིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། དེ་དང་ཀློག་སྒྲ་ཧ་ལམ་མཚུངས་པའི་མིང་བརྡ་གཞན་དག་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སྲིད།” ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར། བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་བར་དོན་དངོས་གོ་བརྡ་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ནི་ཐ་སྙད་དང་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱིས་བསླད་པ་ཞིག་རྩ་བ་ནས་མ་ཡིན་པར་སྐད་གདངས་ཀྱི་རྐྱེན་ཡིན་ཏེ།   

སྐད་རིགས་རང་མཚན་པ་གང་ཞིག་ལ་མཚོན་ནའང་ང་རོའི་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་དང་དོན་གྱི་གོ་བརྡ་གཉིས་སོ་སོར་ཕྲལ་དུ་མེད་པར་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བའི་ཚུལ་དུ་གནས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། གལ་ཏེ་མིང་ཚིག་བརྗོད་པ་ཀུན་གྱི་གཞིར་གྱུར་བའི་སྐད་གདངས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་ཚེ་མིང་དོན་ལའང་ཁྱད་པར་བྱུང་ནས་ཕན་ཚུན་བར་བརྡ་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པའམ་ཐ་ན་གོ་བ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་འགྲོ་སྲིད་པ་ནི་བསྒྱུར་མི་ཚུགས་པའི་དངོས་པོའི་གཤིས་ལུགས་སོ།།

          འོ་ན།   བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་བར་བརྡ་སྤྲོད་སྟངས་ཐད་དེ་འདྲའི་ཁྱད་པར་ཆེ་ཙམ་འདུག་པ་ན། བོད་པའི་སྤྱི་འགྲོས་སྐད་ཀྱི་རྨང་གཞི་དེ་ཡུལ་སྐད་གང་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་ཤེ་ན། ཡི་གེ་སོ་སོའི་སྐྱེ་གནས་གསལ་ཞིང་ང་རོ་རྣམས་ཡང་དག་པར་ཐོན་ཐུབ་པའི་ཁར་སྦྱོར་ཀློག་གི་སྐབས་སུ་སྔོན་རྗེས་ཡང་གསུམ་དང་མགོ་གསུམ་འདོགས་བཞིའི་སྒྲ་ཟུར་རྣམས་འབུར་དོད་ཀྱིས་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་གྱི་དགོངས་བཞེད་དང་མི་འགལ་བའི་ཡུལ་སྐད་གང་ཡིན་པ་དེ་བོད་ཀྱི་ཚད་ལྡན་སྤྱི་སྐད་ལ་འཇོག་དགོས་པར་སྙམ།    དེས་ན་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལས་ཨ་མདོའི་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་འབྲོག་པའི་སྐད་གདངས་ཚད་གཞིར་འཛིན་དགོས་པར་འདོད་དེ།   དེ་ཡང་ཨ་ཆེན་གངས་རི་དང་མདོ་ལ་རིང་མོའི་རྒྱུད་དུ་འཚོ་བའི་བོད་མི་རྣམས་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་རོང་བ་དང་འབྲོག་པ། རོང་མ་འབྲོག་བཅས་གསུམ་དུ་བརྗོད་པ་ལས། འདིར་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་ཆེན་པོར་དབྱར་དགུན་སྟོན་དཔྱིད་མེད་པར་ནོར་ལུག་འཚོ་སྐྱོང་ལ་བྲེལ་བའི་འབྲོག་པའི་སྐད་གདངས་དེར་བཤད་པ་ཡིན་ཏེ།   རྒྱལ་རབས་དེབ་ཐེར་དཀའ་བོ་ཞེས་པ་ལས།   “ལྷག་པར་ཡང་སྔོན་གྱི་སྲོལ་ལུགས་མ་འགྱུར་བར་གནས་པ་ནི་འབྲོག་སྡེ་ཁག་རྣམས་ཡིན།” ཞེས་དང་། གསེར་ཏོག་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བས། “བརྩེགས་ཡིག་དང་འཕུལ་རྟེན་ཡང་འཇུག་ཅན་རྣམས་ཀྱི་བརྗོད་ཚུལ་ཡུལ་སྐད་དར་སོ་ཙམ་ཞིག་བརྗོད་དཀའ་བ་ག་ལ་ཡིན་མོད། ཆོས་སྐད་ཀྱི་ཀློག་ཆེས་དག་པའི་བརྗོད་ཚུལ་ནི་ཤིན་ཏུ་དཀའ་སྟེ།” ཞེས་དང་།    བཀའ་གདམས་སྤྲུལ་བའི་གླེགས་བམ་རིན་པོ་ཆེར། “བོད་སྐད་ཆོས་དང་མཐུན་པ་འབྲོག་པའི་སྐད།” ཅེས་གསུངས་ཏེ། སྤྱིར་ཆོས་ཞེས་པ་རྣམ་བཤད་རིག་པ་ལས་དོན་བཅུར་འཇུག་པར་གསུངས་ནའང་རིགས་པའི་དབང་ཕྱུག་གིས། “སྒྲ་ནི་བརྗོད་འདོད་རྗེས་འབྲངས་ཕྱིར།།   མ་བརྗོད་ན་ཡང་འདོད་པས་ཁྱབ།།” ཅེས་པ་ལྟར། སྐབས་འདིར་བརྗོད་པའི་ཆོས་ཞེས་པ་ནི་མདོ་རྒྱུད་གཞུང་ལུགས་རྣམས་གླེགས་བམ་དུ་གྲུབ་པའི་ཆོས་ཚིག་གམ་ཡི་གེའི་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་རྣམ་གཞག་དང་མཐུན་པ་ནི་འབྲོག་པའི་སྐད་ཡིན་ཞེས་པའི་དོན་ནོ།།

          དེ་དང་མཚུངས་པར་མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་ཀྱང་། “ཇི་སྲིད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཐ་སྙད་དང་ཆོས་སྐད་ལ་ཆ་འཇོག་བྱེད་པ་དེ་སྲིད་དུ་བོད་ཡུལ་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་སྐད་རིགས་ཀྱང་གཅིག་ཏུ་གནས་པ་ཡིན་ཞིང་། དཔེར་ན་ཆོས་སྐད་དུ་བྲིས་པའི་གླེགས་བམ་ཞིག་མངའ་རིས་ནས་ཨ་མདོའི་བར་དུ་འཁྱེར་ཡང་། ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རྟོགས་ཤིང་གོ་ཐུབ་པ་ཡིན་ཞེས་དང་། གལ་ཏེ་ཕལ་སྐད་གསར་བ་དེ་འདྲ་ཞིག་བོད་ཡུལ་ཀུན་ཏུ་དར་བའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ཡང་།   རང་ཅག་གི་ཆོས་སྐད་དུ་བྲིས་པའི་མདོ་རྒྱུད་རིག་གནས་ཀྱི་གཙུག་ལག་རྒྱ་མཚོ་འདི་ཀུན་རིམ་གྱིས་སུས་ཀྱང་མི་གོ་བའི་གླེགས་བམ་གྱི་ཕུང་བོ་ཙམ་དུ་འགྲོ་ངེས་པས། སྲོལ་ངན་འདི་འདྲའི་ཕྱོགས་ལ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་བག་ཟོན་དགོས་པ་ལགས།” ཞེས་རིན་ཐང་གཞལ་བར་དཀའ་བའི་ཚད་མའི་གསུང་འདི་དག་སྣང་མེད་དུ་བསྐྱུར་ག་ལ་རིགས།   འདིར་ཁ་ཅིག་ན་རེ། ལྷ་སའི་སྐད་དེ་བོད་ཀྱི་ཡིག་སྲོལ་ལྟར་ཇི་བཞིན་འདོན་པའི་སྲོལ་ལས་བརྗོད་གང་བདེའི་ཕྱོགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་ཅེས་དང་།   གསལ་བྱེད་བརྩེགས་མ་ཉམས་པ་དང་དབྱངས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ། རྗེས་འཇུག་ཡང་འཇུག་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ། སྒྲའི་ང་རོ་གསར་དུ་བྱུང་བ། སྔོན་རྗེས་དང་བརྩེགས་མའི་སྒྲ་སོགས་རིམ་གྱིས་མེད་པར་གྱུར་བ། གཞན་ད་དུང་ཐ་སྙད་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་ཡ་རབས་གུས་སྲོལ་མང་ཞེས་བརྗོད་ནས་དེ་དག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཏུ་རིགས་པས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་མོད་ཀྱང་། བསྟན་པ་རྒྱ་མཚོས། “སྤྱིར་སྐད་ཆ་ནི་མིས་བཟོས་པ་བཞིན་དུ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱང་མིས་བཟོས་ནས་དེའི་གྲུབ་ལུགས་སུ་ཆགས་པ་རེད།” ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན། མི་རིགས་རང་སྐད་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་དང་ཁྱད་ཆོས། གོམས་སྲོལ་ལས་འདས་པའི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་གསར་བ་ཞིག་འཛམ་གླིང་སྒྲ་རིག་པའི་གར་སྟེགས་སྟེང་སྔར་མཐོང་ཐོས་སུ་མ་གྱུར་ལ་ཕྱིན་ཆད་ཀྱང་གཏན་ནས་འབྱུང་མི་སྲིད།    མི་རིགས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་རང་གི་གོམས་གཤིས་ལས་བྱུང་བའི་སྐད་ཡིག་གཉིས་ཆར་དག་ལ་བརྗོད་མི་བདེ་བའི་ཚོར་བ་སྤྱིར་བཏང་གིས་འབྱུང་མི་སྲིད། གཞན་དུ་ན། སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ཚ་གྲང་ལྟར་འགལ་བའི་གཞི་མཐུན་མི་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་དུ་ཆུག་ནའང་།   དེ་གཉིས་སོ་སོར་གྱེས་པས་ཁྱད་འཕགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཤིག་ཏུ་རློམ་ཆོག་ཀྱང་། དེ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པར་གཟུར་གནས་དཔྱོད་ལྡན་སུ་ཞིག་གིས་ཁས་ལེན་པར་ནུས་ཏེ་མི་ནུས་སོ།། གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཉིས་ཀའི་དབང་དུ་བྱས་ནའང་། བརྗོད་བྱའི་དོན་སོ་སོར་མ་འཁྲུལ་བར་སྟོན་པར་གཙོ་བོ་མགོ་གསུམ་འདོགས་བཞིའི་སྒྲ་ཟུར་དག་ལ་རག་ལས་དགོས་པ་ལས།    ང་རོའི་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་ལས་དོན་གྱི་ཁྱད་པར་འབྱེད་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཡང་ཁ་ཅིག་ན་རེ། ཡི་གེའི་སྐྱེ་གནས་རྣམས་ངེས་ཏེ་ང་རོ་དག་པར་ཐོན་ཞིང་སྦྱོར་ཀློག་དང་བསྡུས་ཀློག་གི་སྒྲ་གདངས་དག་པར་ཐོན་ནས་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་གྱི་རྩ་འགྲེལ་དང་མཐུན་པའི་སྐད་དེ་བོད་ཀྱི་ཚད་ལྡན་སྤྱི་སྐད་ལ་ངེས་སྙམ། དེས་ན། དབུས་གཙང་སྐད་ཀྱིས་རྨང་གཞིར་བྱེད་པར་འདོད། གང་ལགས་ཤེ་ན། དབུས་གཙང་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་ཐོན་ཚུལ་དེ་ཡི་གེ་སོ་སོའི་སྒྲའི་སྐྱེ་གནས་དང་ང་རོ་ཡང་དག་པར་ཐོན་ཐུབ་པའི་ཁར་སྦྱོར་ཀློག་ནས་བསྡུས་ཀློག་ཏུ་ཕབ་པའི་སྒྲ་གདངས་དེ་ཤིན་ཏུ་དག་པོ་ཐོན་ཐུབ་ཅེས་ལབ་མོད།   མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས།   “ད་དུང་ཡང་ཁམས་དང་མདོ་སྨད་སོགས་སུ་སྔོན་གྱི་ལུགས་མ་འགྱུར་བར་གནས་པས་དེ་དག་ལས་དངོས་སུ་ཤེས་པར་ནུས།   ལུང་ཁུག་འགོལ་བོ་ན་ཡོད་པའི་མི་ཡུལ་གཞན་པའི་རིགས་ཀྱིས་ཤན་མ་ཞུགས་པ་དེ་དག་ལ་ལྟོས་ནས་སྔོན་གྱི་ཚུལ་མང་བོ་ཞིག་དཔག་ནུས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། དབུས་གཙང་ཕྱོགས་ནི་ཡུལ་གྲུ་ཆེ་བས་སྤྱོད་ལམ་དང་སྐད་ལུགས་ཆོས་གོས་སོགས་མང་དུ་འགྱུར་ཟིན་ཅིང་། སྐད་ཀྱང་ཨ་མདོ་དང་མི་འདྲ། ཆོས་ཀྱང་མི་འདྲ།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། གངས་ཅན་སྔ་ཕྱིའི་སྒྲ་ཚད་པ་ནས་གཟུར་གནས་རྒྱའི་བརྡ་སྤྲོད་སྨྲ་བ་ཐམས་ཅད་དགོངས་གཅིག་དབྱངས་གཅིག་གིས་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལས་དབུས་གཙང་གི་སྐད་ལ་འགྱུར་ལྡོག་ཆེ་ཙམ་བྱུང་བ་དེས་བོད་ཀྱི་ཡིག་སྲོལ་དག་ཆ་ལྟར་ཇི་བཞིན་འདོན་པའི་ལུགས་ལས་བརྩེགས་འཕུལ་གྱི་ཟུར་རྣམས་གཞི་ནས་ཉམས་ཏེ་ང་རོ་སྐྱེས་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་པ་དང་། གཞན་མདོ་ཁམས་གཉིས་ཀའི་སྐད་ལའང་གྱོང་ཉམས་བྱུང་ཡོད་ཚུལ་བཤད་པ་དག་དངོས་འབྲེལ་ལུང་དང་རིགས་པས་འཇིག་རྟེན་ཐུན་མོང་གི་སྣང་ངོར་གྲུབ་པར་བསྙོན་རིགས་སམ་ཅི། ཐོན་མི་གཉིས་པ་སི་ཏུ་གཙུག་ལག་ཆོས་ཀྱི་སྣང་བས།       “སྔོན་འབྲི་གུང་དུ་སྐྱོབ་པ་རིན་པོ་ཆེ་(༡༡༤༣-༡༢༡༧)བཞུགས་པའི་ཚེ་གནའ་བོའི་དུས་བཞིན་དུ་ཡིག་ཀློག་ཚུན་ཆད་ཀྱང་བརྩེགས་འཕུལ་སོགས་ཀྱི་ཟུར་ཕྱིན་པར་འདོན་པའི་སྲོལ་བཟང་བོ་བྱུང་བར་གྲགས་པ་དང་། ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་མཐའ་ཨ་མདོ་དང་རྒྱལ་མོ་རོང་སོགས་བྱང་ཤར་གྱི་ཆ་རྣམས་སུ་འཁོད་པའི་སྐྱེ་བོ་དག་ལའང་གནའ་བོའི་དུས་སུ་བོད་ཡུལ་དབུས་ནས་བྱུང་བའི་ཀློག་ཚུལ་མ་ཉམས་པར་གྲགས་པའི་ཡི་གེ་ཀློག་ཚུལ་དང་། དེ་དག་གི་སྐད་བཅས་ལའང་གྱོང་ཉམས་ཆེ་ཙམ་ལས་འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་དག་པར་འདོན་པ་འབྱུང་བར་མངོན་སུམ་གྱིས་གྲུབ་པ་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་མཚོན་ནུས་སོ།།

          གཞན་ཡང་བོད་ཡིག་གི་སྡེབ་ཇི་ལྟར་སྦྱོར་བའི་ཚུལ་ནི་སྔོན་གྱི་བོད་སྐད་དག་པ་ཉིད་ལ་བརྗོད་པའི་སྒྲ་ཇི་ལྟར་འབྱུང་བ་དེ་ལྟར་མཁན་པོ་འདིས་སྦྱར་བ་ཡིན་པས།   སྐད་ལ་འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་གསལ་བ་མེད་ན་ཡི་གེ་ལ་དེ་ལྟར་ཐོབ་པ་རྒྱུ་མཚན་གང་ཞིག་གིས་རྟོགས་པར་ནུས།   དེས་ན་གནའ་བོའི་དུས་སུ་ཡིག་ཀློག་ཙམ་དུ་མ་ཟད་བོད་སྐད་ཉིད་ལའང་སྒྲ་ཟུར་ཐམས་ཅད་མ་ཉམས་པར་འདོན་པ་ཞིག་ཡོད་པར་ངེས་ཀྱང་། དེང་སང་བོད་ཡུལ་དབུས་དང་མཐའ་འཁོབ་ཕལ་ཆེར་རང་སྐད་དང་ཡིག་ཀློག་གཉིས་ཀར་སྒྲ་དག་པར་འདོན་པ་མེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མཁས་པའི་ཁྲོད་ནའང་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་སྡེབ་དག་ཕྱིན་ཀློག་ཚུལ་དེ་དང་ངེས་པར་བསྟུན་མི་དགོས་བསམ་པའམ། སྡེབ་སྦྱོར་ནི་ཡི་གེ་འབྲི་བའི་དབང་ཏུ་བྱས་ཀྱི་བརྗོད་པའི་དབང་དུ་མ་བསྟུན་པའམ། ཀློག་ཚུལ་ཡིག་སྡེབ་དང་བསྟུན་དགོས་ཀྱང་ཕྱོགས་ཙམ་ལས་ཡིག་སྡེབ་ཇི་ལྟ་བུར་སྒྲ་ཟུར་ཐོན་པ་ནི་སྔར་ཡང་མ་བྱུང་ཞིང་ད་ལྟའང་འདོན་པར་མི་ནུས་སོ་སྙམ་པ་མང་དུ་ཡོད་པར་དོགས་པ་དང་། ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ལའང་། གངས་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཤེས་པར་རློམ་པ་ཕྱིས་བྱུང་རྣམས་ཀྱིས་སྔགས་ཀྱི་ཀློག་ཚུལ་ཞེས་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་དང་གཏན་འགལ་བ་རེ་ལ་ཡིད་བརྟན་འཆའ་ཞིང་དབྱངས་གསལ་གྱི་མཚམས་སྦྱོར་ལས་བྱུང་བའི་རྣམ་འགྱུར་དེ་རྣམས་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མ་གཏོགས་བརྗོད་པ་ལ་ཇི་ལྟ་བུར་སྦྱོར་མི་ནུས་སྙམ་པར་འདུག་པ་ནི་ཡ་ཆའོ།། དེ་བས་ན་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྒྲ་དག་པར་བཀླག་མ་ཤེས་པའམ་མི་ནུས་ནའང་། ཀློག་ཚུལ་དག་པ་མེད་དོ་ཞེས་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ།།” ཞེས་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་སྐོར་གྱི་གནད་མང་བོ་ཞིག་ཕྱུར་བུར་སྤུངས་འདུག་པས་མཚོན།  དོན་ཇི་སྙེད་པ་དག་ཚིག་གི་སྒོ་ནས་མཚོན་ཞིང་གསལ་པོར་བརྗོད་པར་ཡི་གེ་སོ་སོའི་སྐྱེ་གནས་དང་ང་རོ་རྣམས་དག་པར་འདོན་དགོས་པར་རག་ལས་ཚུལ་དང་། ཡི་གེའི་གདངས་མ་དག་པས་དོན་ལ་གནོད་པ་འབྱུང་བའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་གསལ་བོར་བསྟན་འདུག་པར་མ་ཟད། ལོ་བདུན་བརྒྱ་ལྷག་གི་སྔོན་དུ་བོད་ཡུལ་ཀུན་ཏུ་ཕལ་ཆེར་ཡི་གེའི་ཟུར་རྣམས་མ་ཉམས་པར་སྐད་ཀྱི་གདངས་ལ་ཇི་ལྟ་བུར་འདོན་པའི་སྲོལ་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་། གཞན་རྡོ་རིང་བ་བསོད་ནམས་བསྟན་འཛིན་གྱི་སུམ་རྟགས་འགྲེལ་བ་ལས་ཀྱང་། “ཡང་ཏིག་འདིའི་དོན་ཧྲིལ་གྱིས་བསྒྲིལ་ན། མཁས་པ་རྣམས་འཆད་རྩོད་རྩོམ་གསུམ་ལ་འཇུག་སྐབས་དང་། བླུན་པོ་རྣམས་མིང་ཚིག་དོན་གསུམ་གྱི་བྱ་བ་བྱེད་དུས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལ་བསམས་ཏེ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་དག་པར་སྨྲ་དགོས་ཀྱང་། དེང་སང་མཁས་བླུན་བར་མ་ཕལ་ཆེར་ཡུལ་སྐད་ཁོ་ནའི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་ཏེ། གཙང་བ་རྣམས་སྲས་པོ་ལ་ཧྲས་འོ་ཟེར་བ་དང་། དེ་མཚུངས་དབུས་གཙང་ཚང་མས་མིག་ལ་སྨིག་ཟེར་བ་སོགས་སྒྲ་མ་དག་པ་མང་བོ་འདུག་པས། དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཚིག་སྐྱོན་ཤོར་བས་དོན་ལ་གནོད་པ་འབྱུང་ངེས་ན་སྒྲ་དག་ཅིང་རྗོད་པ་གསལ་བ་གལ་ཆེའོ།།” ཞེས་ལོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུ་ལྷག་གི་སྔོན་ནས་བྲི་བའི་ཡི་གེས་བརྗོད་བྱ་འཁྲུལ་མེད་དུ་སྟོན་པའི་ཕྱིར། རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཀློག་ཟུར་ཕྱིན་པ་དང་སྒྲའི་ང་རོ་དག་པར་སྨྲ་དགོས་ཚུལ་ནན་གྱིས་གསུངས་པ་འདིས་ཀྱང་མཚོན་ནུས་ཤིང་། གོང་དུ་སི་ཏུས་འབྲི་གུང་སྐྱོབ་པ་རིན་པོ་ཆེ་འཚོ་བཞུགས་སྐབས་ཏེ་ལོ་བདུན་བརྒྱ་ལྷག་གི་སྔོན་དུ་བོད་ཡུལ་དབུས་སུའང་ཡིག་ཀློག་ཚུན་ཆད་སྒྲ་ཟུར་ཕྱིན་པར་འདོན་པའི་སྲོལ་ཡོད་ཚུལ་དང་། ཡི་གེ་གསར་གཏོད་བྱེད་ཡུལ་དབུས་ཁུལ་ཡིན་པ་སོགས་ལ་ཞིབ་ཏུ་གཞིགས་ཚེ། དབུས་གཙང་སྐད་ལ་དེ་འདྲའི་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཞིག་འབྱུང་ཨེ་སྲིད་སྙམ་སྟེ། འདིར་བོད་རྒྱ་ཡིག་ཚང་དག་ལས་འབྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣའི་མཚན་ཐོ་དང་ས་མིང་རྣམས་ཕན་ཚུན་གོ་བསྡུར་བའི་ཚུལ་གྱིས་དཔྱད་ཁུལ་བགྱིས་ན། རབ་བྱུང་བཞི་པའི་སྨད་ཀྱི་ཆ་ནས་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ཏེ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པའི་(ཁྲི་བཞུགས་ལོ༡༢༥༣-༡༢༨༠)དུས་ཙམ་ནའང་མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་མ་ཉམས་པར་རང་སོར་གནས་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་ཏེ། དཔེར་ན། སྟག་ལུང་ལ་(思答笼刺)དང་།   གཡའ་བཟང་ལ་(牙里布藏思)དང་།   དབུས་གཙང་ལ་(乌斯藏)དང་། འཕགས་པ་ལ་(巴思巴)དང་།   ཚལ་བ་ལ་(茶里巴)ཞེས་རྒྱའི་སྐད་དུའང་སྐབས་དེའི་བོད་པའི་སྐད་གདངས་ཇི་བཞིན་སྒྲ་ཟུར་རྣམས་ཤིན་ཏུ་དག་པར་ཐོན་ཡོད་པ་ལྟ་བུ། འོན་ཀྱང་། རབ་བྱུང་གཉིས་པའི་དུས་མཇུག་ཙམ་ནས་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་སྟོད་ཀྱི་ཆ་སྟེ། ཕོ་ལྷ་བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱལ་(སྲིད་ལོ་༡༧༢༨-༡༧༤༨)གྱི་སྐབས་ཙམ་ནས་བཟུང་། འཕུལ་རྟེན་སོགས་ཀྱི་ཟུར་རྣམས་རིམ་གྱིས་ཉམས་འདུག་པ་རྟོགས་ཐུབ་སྟེ། དཔེར་ན། དབུས་གཙང་ལ་(卫藏)དང་། བློ་གྲོས་ལ་(罗珠)ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟ་བུ།    དེས་ན་དབུས་གཙང་སྐད་ཀྱང་གཙོ་བོ་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་སྐབས་ཙམ་ནས་དེང་གི་བར་ཏེ་ལོ་ངོ་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་གྱི་རིང་འདིར་སྔར་ལས་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་བར་མངོན་ཞིང་། དེ་འདྲའི་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དབུས་གཙང་གི་སྐད་ལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་།    གཞན་ཞིག་ནས་ཉེ་འབྲེལ་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་སྐད་བརྡའི་ཤན་ཞུགས་པ་དེ་ཡང་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ།

          སྤྱིར་བོད་པའི་སྐད་ཟུར་ཆག་མང་བོར་གྱེས་པས་སྐད་དང་ཡི་གེའི་མཚོན་བྱ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཉམས་ཞན་དུ་གྱུར་བ་དང་། སྤྱི་བྱིངས་རྣམས་ཡུལ་ཀྱི་སྒོ་ནས་གོ་བརྡ་འཕྲོད་དཀའ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་ནའང་། མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་གྱིས། “བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་དང་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་ད་ལྟའི་བར་དུ་ཡར་རྒྱས་དང་གོང་འཕེལ་བྱུང་སྟེ་བོད་སྤྱིའི་ཆོས་སྲིད་གང་ལའང་བེད་སྤྱད་ཆོག་པའི་སྤྱི་ཡིག་དང་སྤྱི་སྐད་དུ་གྱུར། རྒྱ་ནག་ལའང་ལྷོ་བྱང་གི་སྐད་མི་འདྲ་བ་དང་། ཞིང་ཆེན་གཅིག་གི་ནང་དུའང་སྐད་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པ་དང་། ཧྲེང་ཧེ་དང་ཀོན་ཏུང་སོགས་ཡུལ་གྲུ་འགའ་ཞིག་ལ་ལོག་སྐད་ཡོད་ཀྱང་། ཡི་གེ་དང་ཡིག་ཐོག་གི་སྤྱི་སྐད་དེ་ཉིད་གཅིག་གྱུར་ཡིན་པ་དེ་བཞིན་དུ། བོད་དུའང་རོང་འབྲོག་སོགས་ཀྱི་སྐད་ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་བ་དང་།   རྒྱ་རོང་སོགས་ཀྱི་སྐད་གདངས་མི་འདྲ་བ་ཡོད་ནའང་ཡི་གེ་དང་ཡིག་ཐོག་གི་སྤྱི་སྐད་དེ་ཉིད་སྟོད་མངའ་རིས་ནས་སྨད་ཨ་མདོའི་མཐའི་བར་གཅིག་པར་མ་ཟད། ཀུན་གྱིས་ཐུན་མོང་དུ་བེད་སྤྱོད་བཞིན་པ་ཡིན་ནོ།།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན།   རང་རེའི་མེས་པོ་བཀའ་དྲིན་ཅན་ཚོས་ལོ་སྟོང་ཕྲག་རིང་བསགས་པའི་ཤུལ་བཞག་ཁྱད་ནོར་ཏེ་ཡིག་སྲོལ་གྱི་སྟེང་ནས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་འདྲིས་བགྱིད་སྐབས། ཚན་རིག་ལག་རྩལ་སོགས་ཤེས་བྱ་གསར་བ་བསྡུ་ལེན་དང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་འཛིན་སྐྱོང་བྱེད་པ་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་། གོ་བརྡ་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པ་མེད་པར་རྒྱུས་ལོན་ཡང་དག་བྱེད་ཐུབ་པ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཡི་རང་བའི་གནས་ཡིན་པར་མ་ཟད། གོམས་གཤིས་སུ་ཆགས་པའི་ཡི་གེའི་རྣམ་གཞག་ལ་ཁོག་པའི་སྙིང་དང་མིག་གི་འབྲས་ལྡོག་བཞིན་བླ་ལྷག་གིས་གཅེས་སྤྲས་དང་།   ཡུལ་སྐད་རྣམས་ཡི་གེའི་ཀློག་གདངས་དང་ཉེ་བའི་ཕྱོགས་སུ་བསྒྱུར་ཅི་ཐུབ་ལ་བརྩོན་དགོས་ངེས་ཀྱི་བློ་བསྐྱེད་ཅིག་བཅོས་མིན་དུ་སྟེར་བ་ཡིན་ནོ།། ཡིན་ནའང་། འདིར་བོད་སྤྱི་འགྲོས་སྐད་ཀྱི་ཚད་གཞིའི་གདངས་ལ་འབྲོག་སྐད་འཇོག་དགོས་ཞེས་པའང་ཡིན་ཏེ།   བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་གཅིག་གྱུར་ཚད་ལྡན་ནས་ཁྱབ་གདལ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཐབ་རྩའི་རྒན་མོས་བག་ལེབ་བཅའ་བ་ལྟ་བུའི་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུ་ཙམ་གྱིས་འགྲུབ་སླ་མོ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་དཀའ་ངལ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ལ་འཕྲད་སྲིད། སྤྱིར་བོད་པའི་སྐད་ཁོངས་ཁྲོད་མི་རིགས་གཞན་པའི་མིང་བརྡ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཐོན་པ་དེས་འབྲོག་པའི་སྐད་ལའང་དེ་མཚུངས་ཀྱིས་ཤན་ཞུགས་ནས་ཐ་སྙད་དེ་རིགས་ཀྱིས་གནས་བབ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཟིན་ཡོད་པས།   འབྲོག་པའི་སྐད་ཆའི་གཞི་གདངས་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ་དང་ཆབས་ཅིག    སྡེབ་གཙང་བརྗོད་བདེར་ཡོང་བའི་སླད་རང་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་འགལ་བའི་བརྡ་ཆད་ཅི་རིགས་འདོར་བར་རིགས་ཤིང་།    འབྲོག་སྐད་ལ་མེད་ཀྱང་ཡུལ་སྐད་གཞན་ལ་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་རྣམ་གཞག་དང་མཐུན་པའི་ཐ་སྙད་དག་འཚོལ་ཞིབ་ལེགས་སྒྲིག་སྒོས་ཀུན་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་དགོས།   ལང་ཀར་གཤེགས་པའི་མདོ་ལས། “མིང་དུ་གདགས་པར་མ་མཛད་ན།། འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་རྨོངས་པར་འགྱུར།། དེ་བས་རྨོངས་པ་སེལ་བའི་ཕྱིར།། མགོན་པོས་མིང་དུ་གདགས་པར་མཛད།།” ཅེས་པ་ལྟར། སྐད་ཆར་མཚོན་ན་གཙོ་བོ་ནི་མིང་བརྡ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཡང་འཕེལ་སྟོབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་རེད། དེང་སྐབས་ནི་འགྲན་རྩོད་ཀྱི་དུས་རབས་གསར་པ་ཞིག་ཡིན་པས།   ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་དང་ཚན་རིག་ལག་རྩལ་སོགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གོང་དུ་འཕེལ་བ་དང་འབྲེལ་ནས། དངོས་པོ་གསར་བའང་ཆར་ཤུལ་གྱི་སྤངས་ལ་ཤྭ་མོ་བརྡོལ་བ་བཞིན་བྱུང་དང་འབྱུང་མུས་སུ་མཆིས་ན། དུས་རབས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་དངོས་པོ་གསར་བ་རྣམས་ལ་རང་སྐད་ཀྱི་གོམས་གཤིས་དང་མཐུན་པའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་མིང་བརྡ་གསར་བ་བསྐྲུན་རྒྱུ་ནི་བོད་སྤྱི་འགྲོས་སྐད་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་ལྟ་བུ་ཡིན་ཏེ།   ཚིག་སྦྱོར་ཇི་སྙེད་པ་དག་མིང་ལས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ།། འོན་ཀྱང་། དེང་དུས་རང་འདོད་ཀྱིས་ཐ་སྙད་གསར་བ་སྒྱུར་མཁན་མང་ཡང་། རང་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཉམས་པ། དོན་གྱི་རོ་དབེན་པ། འབྲུ་སྔ་ཕྱིའི་མགོ་རྟིང་ལོག་པའི་མིང་བརྡ་དག་ལ་གཞིགས་ཚེ་དོན་ལ་དེ་འདྲ་ཞིག་བྱེད་མི་ནུས་པར་ཤིན་ཏུ་གསལ། རང་བོད་སྐད་ཡིག་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་བཀས་བཅད་ཐེངས་གསུམ་བྱས་པར་མཚོན་ན།   མཐའ་བཞིའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་དག་བོད་རིག་པའི་གསོས་སུ་འདྲེན་སྐབས།   ཐ་སྙད་གཅིག་བསྒྱུར་བ་ཡན་ཆད་ཀྱང་སྐབས་དེའི་བཙན་པོའི་བཀའི་ཕྱག་རྒྱ་ལ་བརྟེན་ནས་གཅིག་གྱུར་ཚད་ལྡན་གྱིས་གཏན་ལ་འབེབས་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། རང་རང་སོ་སོ་ནས་བཅོས་སུ་མི་རུང་སྟེ། གལ་ཏེ་རང་འདོད་ལྟར་བསྒྱུར་ན་སྲོག་ཆད་གཅོད་པའི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཙན་པོ་ཡོད་པར་མ་ཟད།    ལོ་ཙཱ་བྱེད་པའི་རྩ་དོན་ཡང་དཀར་ཆག་ཆེན་མོ་《ལྡན་དཀར་མ་》དང་《མཆིམས་ཕུ་དཀར་ཆག་》《འཕངས་ཐང་མའི་དཀར་ཆག》ཅེས་གསུམ་གཏན་ལ་ཕབ་ཡོད་པ་དེ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་གཤིས། ད་ལྟ་རང་ཅག་རྣམས་ཀྱིས་གཞན་སྐད་ཀྱི་མིང་བརྡ་དག་བོད་དུ་བསྒྱུར་དུས་ཀྱང་གོང་སྨོས་རྩ་དོན་གསུམ་གཞིར་བཞག་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་སྒྲ་སྒྱུར་བྱེད་པའི་དགོས་པ་ལྷག་པོ་ཆེར་མེད་ན། ཐ་སྙད་ལ་ཤེས་བརྗོད་འཇུག་གསུམ་དང་བཅས་པ་ཞེས་མཁས་པའི་བསྟན་བཅོས་ལ་རླུང་ལྟར་གྲགས་པ་བཞིན་རང་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་ཇི་བཞིན་མིང་འདོགས་རྒྱུ་ནི་མཆོག་དང་།   དེ་མིན་དོན་ལ་དམིགས་པ། སྒྲ་ལས་བྱུང་བ། ཐུན་མོང་དུ་གྲགས་པ། མཐུན་པར་སྣང་བ། མངོན་པར་ཞེན་པ་བཅས་ཁྱད་ཆོས་ལྔ་ལྡན་འབུར་དུ་ཐོན་པའི་སྒོ་ནས་དོན་སྒྱུར་ཅི་ཐུབ་བྱེད་དགོས་ཤིང་།   དེ་འདྲའི་མིང་མཛོད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གཏོང་བར་ཡང་རང་རང་གི་ཐད་ནས་འདོད་མོས་ལྟར་བསྒྱུར་རྒྱུ་མ་ཡིན་པར།   བོད་རྒྱལ་བཙན་པོའི་སྐབས་ནས་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་ལྟེ་གནས་ཆེན་པོ་གསུམ་(ལྷ་ས། བསམ་ཡས། ཏུན་ཧོང་།)བཙུགས་པ་བཞིན། ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་ཆེད་གཉེར་མཁས་པ་གདན་དྲངས་ཏེ་ཆེས་མཐོ་གྲས་གཏན་ཆགས་ཀྱི་ཡིག་སྒྱུར་ལས་ཁུངས་ཆེན་པོ་གསུམ་བཙུགས་པ་དང་འབྲེལ།    བསམ་འཆར་རྗེས་རེས་སྒོས་གཅིག་གྱུར་གྱི་མང་བརྡ་བཟོ་རྒྱུའི་དོ་གལ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བར་སྙམ། དེའང་བརྡ་སྤྲོད་ཐད། མཁན་པོའི་སུམ་རྟགས་ཀྱི་རྩ་གཞུང་གཉིས་སྙིང་བོའི་མཐིལ་དུ་བཟུང་བའི་སྟེང་།   ད་ལྟའི་འབྲོག་པའི་སྐད་ཀྱི་ཚིག་འགྱུ་དག་ལས་རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་དང་བྱ་ཚིག་གི་འགྱུར་བ་སོགས་ལ་གནད་དུ་ཐེབས་པའི་མེ་བཙའ་བཞིན་བརྟག་གཟོད་རིགས་པས་དཔྱད་འཇུག་གནང་སྟེ། སྐད་བརྡར་རང་ཆས་སུ་ཡོད་པའི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་གྲུབ་ཆ་གསར་པ་དག་གཞུང་ལ་བསྟུན་མཁས་ཀྱིས་གསེད་དཀྲོལ་གང་ལེགས་བྱེད་པ་དང་། དེང་གི་བོད་པའི་སྐད་ལ་མཛུབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཟབ་མོ་འདོན་ཐུབ་ཅིང་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་གཞུང་ལུགས་འཐུས་ཚང་བ་ཞིག་ཏུ་གཏོང་བར་བརྩོན་ལེན་བྱེད་དགོས།

 

          གསུམ་པ། མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།

 

          འདིར་བོད་རིག་པར་རྟོག་འཇུག་གནང་མཁན་དག་གིས་བོད་པའི་སྤྱི་འགྲོས་སྐད་ཀྱི་ལམ་ནས་དྲངས་པའི་དཔྱད་འཇོག་ཆེད་རྩོམ་ཇི་སྙེད་ཅིག་འབྲེལ་ཡོད་དུས་དེབ་སོ་སོར་སྔ་ཕྱི་རིམ་པར་ནག་འགྲོས་སུ་འཁོད་པ་རྣམས་མཐོང་ཆོས་སུ་གྱུར་བ་དག་ལས་ཡང་དག་དོན་གྱི་གནད་ལ་གཞོལ་བའི་འཐད་ལྡན་གྱི་ལེགས་བཤད་ཆེར་མ་མཐོང་བས་རང་ངོས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་སྨྲ་ཚོས་མཛད་པའི་སྒྲ་རིག་པའི་གཞུང་རྣམས་དང་ཚད་མར་གྱུར་བའི་གངས་ཅན་གྱི་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ལས་སྒྲ་ཚད་མཁས་པའི་གསུང་གི་ལེགས་བཤད་རྣམས་རྒྱབ་རྟེན་གྱི་དཔང་བོར་གཞིར་བཞག་པའི་སྟེང་།   བོད་རང་སྐད་ཀྱི་ཐུན་མིན་བརྡ་སྤྲོད་གོམས་གཤིས་ལས་སྨྲ་སྲོལ་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་།  སྐད་དང་ཡི་གེའི་མཚོན་བྱ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་གནད་སོགས་ལ་གཞིགས་ནས་རིགས་པས་བརྡར་ཤ་ཨེ་གཅོད་ཁུལ་བྱས་པ་དང་།  གཞན་དུ་ན།   མང་བོས་ཁུངས་ལུང་བཙན་པོའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་བཀོད་པའི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་སོགས་མི་རིགས་གཞན་པའི་སྤྱི་སྐད་འཇོག་བྱེད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཡང་དག་ཡིན་མིན་ཐད་འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་མང་བོ་འཚོལ་ཞིབ་ཟུར་ལྟའི་ཚུལ་གྱིས་གོ་བསྡུར་བགྱིས་པ་ན།   གང་ལྟར་བོད་རང་ལ་ཚད་ཐུབ་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ཅིག་གཏན་ལ་འབེབས་རྒྱུ་ནི་བོད་རིག་པ་ཉམས་པ་སོར་ཆུད་དང་མ་ཉམས་གོང་དུ་སྤེལ་བར་སྔ་ས་ནས་ཡིད་གཟབ་བྱེད་རིན་ཡོད་པའི་གལ་ཆེའི་དོན་སྙིང་ཧ་ཅང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་པར་སྨོས་མེད་ཅིག་ཡིན་པས།   ཁོ་བོས་ཡི་གེ་ནི་མིང་ཚིག་རྩོམ་པའི་གཞིར་གྱུར་བའི་སྐད་གདངས་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་བརྡ་རྟགས་ཤིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས།   སྦྱོར་ཀློག་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་བོད་ཡིག་གི་སྒྲའི་སྐྱེ་གནས་དང་ང་རོ་འདྲེན་ཚུལ་རྣམས་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ཕན་ཚུན་དཔྱད་བསྡུར་གྱིས་འབྲོག་པའི་སྐད་ཚད་མར་འཛིན་དགོས་ཚུལ་ལུང་རིགས་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མཐའ་དཔྱད་ཁུལ་བྱས་ཡོད་པས་མཚོན།   དེ་འདྲའི་སྤྱི་སྐད་ཇི་ལྟར་ཁྱབ་གདལ་བྱེད་ཚུལ་གྱི་ཐབས་ལམ་འགའ་ཡང་ཟུར་དུ་བསམ་ཚུལ་བརྗེ་རེས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བཏོན་པ་སྟེ། མདོར་ན། དུས་རབས་འདིའི་བོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་རེ་འདུན་ཞིག་གིས་ཀུན་ནས་བསླངས་པར་ལག་ལེན་རང་བཞིན་ལྡན་པ་ཞིག་ལ་དམིགས་ནས་རང་གི་འདོད་ཚུལ་རྣམས་སྐྱ་ལམ་ཆོད་པ་ཙམ་གྱིས་ཤར་མར་འབྲི་ཁུལ་བྱས་མོད། འོན་ཀྱང་ང་རང་ཕྱོགས་རེའི་གཞུང་ལ་རྩིང་བོར་སྦྱངས་པ་དང་རིགས་ལམ་ཕྲ་མོར་ཤ་ཆོད་རུས་ཆོད་ཀྱི་རྒྱུས་མེད་གཤིས། དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་གང་དུའང་མ་རྟོགས་ལོག་རྟོག་གི་སྤྲང་བོའི་དབྱུག་པ་དགུ་བསྐོར་གྱིས་རང་མགོ་རྨས་པའི་སྐྱོན་ཅི་རིགས་འབྱུང་སྲིད་ན། ལོ་ཆེན་བེེ་རོས། “བདེན་ཅིང་འཐད་ན་ལེགས་དཔྱད་བྱིས་པའི་ཀྱང་ཉོན།། མ་བདེན་དོན་དང་འགལ་ན་རྒྱལ་བའི་བཀའ་ཡང་ཞོག། ཚིག་གི་རྩ་བ་མ་དཔྱོད་དོན་གྱི་རྩ་བ་དཔྱོད།།”   ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར།   གཟུར་གནས་སྨྲ་བའི་ཁྱུ་མཆོག་ཕྱི་ནང་རིག་གནས་རབ་འབྱམས་ལ་བློ་གྲོས་ཀྱི་སྤྱན་དཀྱུས་ཡངས་ཤིང་བཀའ་དྲིན་གྱི་མཐའ་གཞལ་བར་དཀའ་བའི་ཡོངས་ཀྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་པོ་དག་གིས་ཚུལ་གསུམ་རིགས་པས་གཏན་ལ་འབེབས་བར་བྱའོ།།