གླེང་སློང་བ།
དེ་ཡང་གསེར་ཐང་གི་དབུར་“ཤེས་རབ་ཅན་གྱི་སྐྱེས་བུ་བློ་གཟུ་བོར་གནས་པ་འགའ་ཞིག་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་དཀྱུས་མའི་གླེང་མོ་བཞིན་དུ་གང་རྙེད་པ་སྐབས་སྐབས་སུ་བཅུག་སྟེ་གླེགས་བམ་ཞིག་བྱེད་པར་འདོད་དོ་”(དགེ་ཆོསཿ༥)ཞེས་གསུངས་ཏེ་གསེར་ཐང་གི་རྩོམ་པའི་དམ་བཅས་ཤིང་། དེ་ནས་ཁོང་རང་ཉིད་དགུང་ལོ་སོ་གཉིས་སུ་སོན་པ་སྤྱི་ལོ་༡༩༣༤ལོར་རྒྱ་གར་དུ་བརྟོལ་བའི་ཚུལ། དེ་བཞིན་པཎྜི་ཏ་སྒྲ་གཅན་ཞབས་ངོ་ཤེས་ནས་རྒྱ་གར་དུ་འགྲོ་བའི་སྐུལ་མ་མཛད་ཚུལ། ཁོང་ཡང་གཞོན་ནུའི་དུས་ནས་རྒྱ་གར་ལ་ལན་གཅིག་འགྲོ་འདོད་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཚུལ་སོགས་གསུངས་ཤིང་། པཎྜི་ཏ་ལ་ལེགས་སྦྱར་ཕྲན་བུ་གསན་བསམ་མཛད་པའང་གསལ་ཡོད། དེ་ནས་སྔགས་ཡིག་རྙིང་མའི་བྲིས་ཀྱི་དཔེ། རྒྱལ་ལྷ་ཁང་གི་རྡོ་རིང་གླིང་བཞི་མ་མི་འགྲེང་ལྷག་ཙམ་ཞིག་ཡོད་པ་དེའི་སྟེང་གི་ཡི་གེ་དང་ནང་དོན། རྡོ་རིང་གི་ངོ་བཤུས་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་ཚུལ་སོགས་གསུངས། རིམ་གྱིས་འཕན་ཡུལ་ཕྱོགས་སུ་སླེབས་ཏེ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་པོ་པ་ཚབ་ཀྱི་གདན་ས་མཇལ། སྟག་ལུང་བརྒྱུད་དེ་རྭ་སྒྲེང་དུ་སླེབས་ཤིང་། དེ་ནས་སླར་ལྷ་སར་ལོག
ཧོར་ཟླ་བདུན་པ་ཙམ་ལ་ཡར་འབྲོག་བརྒྱུད་རྒྱལ་རྩེ་ལ་འབྱོར་ཞིང་། དེ་ནས་བྱང་ངོས་ནས་རྐང་འགྲོས་ཀྱིས་ཉིན་གཅིག་གི་སར་ཡོད་པའི་ཁ་ཆེ་པཎ་ཆེན་གྱི་གདན་ས་ཆོས་ལུང་ཚོགས་པར་ཕེབས་ཏེ་པཎ་ཆན་གྱི་ན་བཟའ་དང་ལྷུང་བཟེད་སོགས་མཇལ། དེར་པཎ་ཆེན་ཉིད་ཀྱི་ཐུགས་དམ་ཕྱག་དཔེ་བརྒྱད་སྟོང་བའི་དུམ་བུ། མངོན་རྟོགས་རྒྱན་དང་། ཆོས་ཉིད་རྣམ་འབྱེད་སོགས་ཀྱང་མཇལ། དེའ་འཕྲོར་བུ་སྟོན་རིན་པོ་ཆེའི་གདན་ས་ཞྭ་ལུ་དགོན་མཇལ་ཞིང་དེར་རྒྱ་དཔེ་༡༡༢ཙམ་མཇལ་བའི་ཐོ་ཞིབ་པ་དང་། རིམ་གྱིས་ངོར་ཆོས་ལྡན་དུ་ཕེབས་ཏེ་དེར་བཞུགས་སུ་གསོལ་བའི་རྒྱ་དཔེ་༣༣གྱི་ཐོ་ཞིབ་པ། དེ་ནས་དྲན་པ་ཡེ་ཤེས་གྲགས་པས་ལུག་རྫི་མཛད་པའི་གནས་ཁྱད་པར་ཅན་ཤབ་གཞུང་བརྒྱུད་དེ་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་དགོན་པར་འབྱོར་ཞིང་། དེར་རྙེད་པའི་རྒྱ་དཔེ་སོ་ལྔའི་ཐོ་ཞིབ་པ། དེ་ནས་རྟ་ནག་ཐུབ་བསྟན་རྣམ་རྒྱལ་གླིང་དང་ཀུན་གླིང་བླ་བྲང་། དེ་བཞིན་སྣར་ཐང་དགོན་སོགས་སུ་ཕེབས་ཀྱང་རྒྱ་དཔེ་ཁ་ཐོར་ཙམ་ལས་མ་མཇལ་ཚུལ། བོད་ཡུལ་དུ་བཞུགས་པའི་རྒྱ་དཔེའི་ཁ་གྲངས་དེ་དག་མཇལ་ནས་ཁོང་གིས་“འགྲེལ་བ་ཡིད་ཀྱི་ཤིང་རྟ་ལ་དགའ་བ་དང་། ཀརྞ་གོ་མིས་མཛད་པ་སོགས་ནི་བྱང་ཤམ་བྷ་ལའི་དཔེ་མཛོད་དེ་འདྲ་ན་ཡོད་ན་མ་གཏོགས། བོད་ཡུལ་གྱི་གླེགས་བམ་འདི་གཅིག་པུ་ལས་གཞན་ས་སྟེང་ན་དཔེ་རྒྱུན་ཡོད་ཚོད་མི་འདུག་ཅིང་། ཕལ་ཆེན་པའི་འདུལ་བ། ཡེ་ཤེས་དཔལ་གྱི་ཚད་མའི་སྐོར། རྡོ་རྗེ་མཁའ་འགྲོའི་འགྲེལ་བ་སོགས་དང་། གཞན་ཡང་བྱང་ས་དང་རྒྱུད་སྡེ་ལ་སོགས་པའི་རྒྱ་དཔེ་གཞན་མང་པོ་ཡང་དེ་འདྲ་ཤ་སྟག་ཡིན་པས་ཡུལ་གཞན་གྱི་ཧམ་ཆེན་གཡོ་ཐབས་ཅན་སོགས་ལ་མ་ཤོར་ན་ཤིན་ཏུ་གནད་ཆེ་སྟེ་ང་ལྟ་བུའི་དབང་ཆུང་རྣམས་ལ་དོན་མེད་པའི་སེམས་ཁྲལ་ཙམ་མོ། ། རྒྱ་དཔེ་འདི་དག་འགངས་ཆེ་བར་མ་ཟད་ཡུལ་ཀྱང་རང་རེའི་ཡུལ་དུ་ཡོད་པས་ཕན་ཆེ་ཞིང་རྙེད་སླ་བར་བསམ་ནས་ཞིབ་ཏུ་བྲིས།”(དགེ་ཆོསཿ༢༨) ཞེས་དང་། ཡང་། “གོང་གི་དཔེ་འདི་དག་གི་ཁྲོད་ན་ཤོག་གྱར་རེ་གཉིས་ཙམ་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་མང་བས་རྒྱུད་སྡེ་རྒྱ་གར་མ་ཡིན་མིན་སོགས་དཔྱོད་པ་དེ་དག་ཀྱང་གནད་ཆེ་སྲིད་”(དགེ་ཆོསཿ༢༨)ཅེས་བོད་ན་བཞུགས་པའི་རྒྱ་དཔེ་འདི་དག་འགངས་ཆེ་ཚུལ་ལེགས་པར་བདམས་པར་མཛད་དོ། །
དེ་ནས་རིམ་ས་སྐྱ་ནས་ལྷོ་ངོས་རྨ་བྱ་བརྒྱུད་དེ་བལ་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ལ། བལ་ཡུལ་གྱི་ཡུལ་གྱི་བཀོད་པ་རགས་ཙམ་བཀོད་ཅིང་། སྔར་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་བལ་ཡུལ་དེ་བོད་ཀྱི་ཆབ་འོག་ཏུ་ཡོད་ཚུལ། མི་རིགས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རིགས་སུ་གཏོགས་ཚུལ་གསུངས་སོ། ། དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་རྭ་ལོ་ཙཱ་བ་བལ་ཡུལ་དུ་ཕེབས་པའི་ཚེ་བལ་ཡུལ་དུ་ཁང་རྩེག་ལྔ་བརྒྱ་ཙམ་གཟིགས་པ་དེ་དེང་སང་ཆེར་རྒྱས་ཏེ་ཡམ་བུ་རང་ན་ཡང་ཁང་རྩེག་ཉིས་ཁྲི་ལས་ལྷག་པ་ཡོད་ཚུལ་གསུངས་ནས་འོག་ཏུ་དམིགས་སུ་བསྟན་པར་འདོད་པའི་བལ་རྒྱལ་གྱི་མདུན་ན་འདོན་གསེར་རྒྱལ་དང་གླེང་མོ་མཛད་པའི་ཚུལ་གསུངས་སོ། །
གཞུང་དངོས།
དེ་ཡང་དགེ་ཆོས་མཆོག་གི་གསེར་ཐང་དུ། (དགེ་ཆོསཿ༣༠-༡)“བལ་ཡུལ་རྒྱལ་པོའི་བླ་མ་མུ་སྟེགས་ཀྱི་པཎྜིཏ་ཆེན་པོ་ཧེམ་རཱ་ཛ་གསེར་རྒྱལ་ལ་མཇལ། འདི་ཕྱི་ནང་གི་གཞུང་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ལ་སྦྱངས་པའི་མཁས་པ་རྒྱ་བལ་གཉིས་ཀར་གྲགས་ཆེ་བ་ཡིན་ཟེར། བལ་ཡུལ་དུ་མུ་སྟེགས་ཀྱི་སྲོག་བཟུང་ནས་སངས་རྒྱས་པ་ཅུང་ཟད་ཅིག་ཡོད་པ་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་གཙོ་བོ་ཡང་ཁོང་རེད། རིག་བྱེད་ཀྱི་ཆོ་ག་ཆེན་པོ་དག་ཀྱང་ལག་ལེན་དུ་བྱེད། ལན་གཅིག་རྒྱལ་པོ་ལ་ཚེ་གེགས་འདུག་པས་དེ་སེལ་བའི་ཐབས་སུ་ཤིི་ནས་སླར་སྐྱེས་པའི་ཆོ་ག་བྱ་དགོས་ཟེར་ནས། གསེར་ལས་བྱས་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་གཟུགས་ཞིག་[ཤིག]གི་ཁོག་པར་རྒྱལ་པོ་བཅུག་ནས་མངལ་སྒོ་ནས་འཐོན་དུ་བཅུག་ཟེར། གསེར་དེ་སྙེད་ཁོ་རང་གི་ཡོན་དུ་འཁྱེར། ཁོང་གིས་རྣམ་འགྲེལ་ཁ་འཐོར་ཞིག་རྙེད་འདུག་པ། ངེད་ཀྱིས་བོད་དཔེ་བལྟས། ཁོང་རྣམས་རྒྱ་སྐད་ལ་བསྒྱུར་ཏེ་<སྡེ>བས་[ལྡེབས]གོང་འོག་བསྒྲིགས། རིག་བྱེད་འགོག་སྐབས་ཁྱི་ཤ་ཟ་ཞེས་བྱ་བ་ལ། ཁཱད སམཱིཏི་[ཁཱདེཙྪབམཱཾསམིཏྱེཥ།]སོགས་ཤ་ཟོ་ཞེས་བྱ་བ་ལས། ཁྱི་ཤ་བྱ་བའི་ཚིག་མི་འདུག་པས་ཁྱེད་ཀྱི་བླ་མ་ལོ་ཙཱ་བས་ངེད་ཅག་ལ་སྙིང་ནད་ཀྱིས་སྦྱར་འདུག་ཟེར་ནས་གད་མོ་ཤོར། ཚུལ་དང་ཚུལ་མིན་སོགས་རྒྱ་དཔེ་དེ་ལ་ཡང་མི་སྣང་བས་ས་པཎ་གྱིས་སྦྱར་ཟེར་བ་དེ་བདེན་པ་འདྲ།
ཉིན་ཅིག་ཁོས་དེང་སང་གི་དཔྱོད་ལྡན་རྣམས་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱི་ལག་རྗེས་གང་ཡིན་ཀླད་པའི་ནང་དུ་ཡོད་པར་ཤེས། ཀླད་པ་ལ་ལྟོས་ནས་མི་དེ་མཁས་པའམ་བློ་རྩིང་པོའམ་ཆགས་པ་ཅན་ནམ་ཞེ་སྡང་ཆེ་བ་སོགས་དང་། ཐ་ན་ཡོན་ཏན་ཅི་ཡོད་ཙམ་སྦྱངས་པ་ཚུན་ཆད་ཅུང་ཟད་ཀྱང་འཕྲུལ་མེད་དུ་གོ་ནུས། འོན་ཀྱང་ཞོ་ལྟ་བུའི་ཀླད་པ་ཁོ་རང་ནི་བེམ་པོ་ཡིན་པས་ཤེས་པར་ག་ལ་རུང། དེས་ན་ཀླད་པ་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་ཤེས་པ་པོ་དང་ཚོར་བ་པོ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ཡིན་སོགས་ཉིན་ཕྱེད་ཀྱི་རིང་ལ་བརྡ་སྤྲད་ནས་གད་མོ་ཅུང་ཟད་དང་བཅས་དེ་ལྟ་བུའི་ཀླད་པའི་ནང་ན་གནས་མཁན་དེ་ལ་འགའ་ཞིག་གིས་ཨཱལཡ་བིཛྙཱཔྟི་[ཝིཛྙཱན]ཀུན་གཞིའི་ཤེས་པ་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ཨཱཀཱཤ་ནམ་མཁའ་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ཨཱཏམ་[ཨཱཏྨ]བདག་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ནིརཱཏམ་[ནཻརཱཏྨྱ]བདག་མེད་ཡིན་ཟེར་བ་སོགས་རེད་སྨྲ་ཡིན་འདུག དོན་ལ་དེ་བདག་གམ་ཨཱཏམ་[ཨཱཏྨ་]ཟེར་བ་རེད། རྒྱ་གར་ན་ཡང་མུ་སྟེགས་གསར་བུ་རྣམས་བདག་ཀླད་པའི་ནང་ན་ཡོད་ཚུལ། དེང་སང་གི་རིགས་གསར་དང་སྦྱར་ནས་རྟག་ཏུ་སྨྲ་བར་བྱེད། ཧེམརཛ་[རཱཛ]དེ་ལོ་བདུན་ཅུ་ཙམ་སླེབས་པ་མགོ་བོ་དུང་ལྟར་དཀར་ཞིང། ཚན་རིག་གསུས་ཁྱིམ་ཆེ་བ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་ཚིགས་བཅད་རྣམས་གདངས་འདར་འདུར་དང་བཅས་པ་སྐྱོར་ཚེ་ཡིད་གཡོ་བར་ནུས་པ་ཞིག་འདུག
པཎྜིཏའི་གཡོག་པོ་མི་ཕལ་བ་འདི་ལྟ་བུའི་ཁ་ན་ཡང་རྣམ་འགྲེལ་འདུག་པས་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་དངོས་མ་ཞིག་མཇལ་ན་ཅི་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་ནའང་ཞེས་སྨྲ་ཡིན་འདུག་ཟེར། འདིས་གསུངས་པའི་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཟུར་དུ་ཡོད། རྣམ་འགྲེལ་ལ་བལྟས་ནས་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་གྱི་གཞུང་གི་གནད་མང་པོ་གོ་ཟེར། འདི་ལ་སོགས་པ་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་ལ་བྲམ་ཟེ་བླ་མ་རེ་ཡོད་པ་ད་དུང་ཡང་ཡུལ་ཕྲན་རང་རྐྱ་བ་དག་ན་དེའི་སྲོལ་འདུག་ཅིང། བྲམ་ཟེ་དེས་རྒྱལ་པོའི་མདུན་དུ་རིག་བྱེད་འདོན་པ་དང་། སྐར་བཅོས་སོགས་བྱེད་པས་མདུན་ན་འདོན་ཏེ་པུརོཧིཏཾ་བྱ་བ་ལས་ཕྱིས་སུ་རང་རེ་རྣམས་ཀྱིས་མདུན་ན་འདོན་བཀའ་བློན་གྱི་མིང་དུ་བྱས་ནས་སྣང།”ཞེས་འབྱུང་བའི་གནད་འགར་མཆན་རེ་བཏབ་ན།
མཆན་དང་བོ་མོ།
“རིག་བྱེད་འགོག་སྐབས་ཁྱི་ཤ་ཟ་ཞེས་བྱ་བ་ལ། ཁཱདེཙྪྭམཱཾསམིཏྱེཥ།སོགས་ཤ་ཟོ་ཞེས་བྱ་བ་ལས། ཁྱི་ཤ་བྱ་བའི་ཚིག་མི་འདུག་པས་ཁྱེད་ཀྱི་བླ་མ་ལོ་ཙཱ་བས་ངེད་ཅག་ལ་སྙིང་ནད་ཀྱིས་སྦྱར་འདུག་ཟེར་”ཞེས་བལ་རྒྱལ་གྱི་འདུན་ན་འདོན་གསེར་རྒྱལ་དུ་གྲགས་པ་དེས་དགེ་ཆོས་མཆོག་ལ་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་དང་སྦྱར་ཏེ་ལབ་གླེང་བྱས་པ་གཞིར་བྱས་ཏེ་ཅུང་ཟད་དཔྱད་ན།
དེ་ཡང་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་ཚིགས་བཅད་དེ་ནི་འདི་ལྟར།
དེས་ན་མཐོ་རིས་འདོད་མེ་ལ། །
སྦྱིན་སྲེག་སྦྱིན་ཞེས་ཐོས་པ་ལས། །
ཁྱི་ཤ་ཟ་ཞེས་བྱ་བ་དེ། །
དོན་མིན་ཞེས་འདི་ཚད་མ་གང༌།། རང་དོན་རྗེས་དཔག་གི་ལེའུར་གསལ་(༡༠༦བ༤-༥)ཞིང་། ལེགས་སྦྱར་རང་དུ།
तेनाग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकाम इति श्रुतौ।
དེ་ཡང་རང་དོན་ལེའུ་རང་འགྲེལ་དུ། क्वचिदप्यर्थे प्रत्यासत्तिविप्रकर्षरहितस्य “अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकामः” (मैत्री. ६.३६.) इत्यादिवाक्यस्य “भूतविशेषे यथाभिमतं घृतादि प्रक्षिपेत” इत्ययमर्थो न पुनः ‘श्वमासं खादेत्’ इति नातिशयं पश्यामः। (श्री दलसुख १९५९:११२) དེའི་དོན་ཡང་། རང་འགྲེལ་བོད་འགྱུར་མ་ལས། “དོན་ལ་ལ་ཡང་ཉེ་བ་དང་། བསྐལ་པ་དང་བྲལ་བ་མཐོ་རིས་འདོད་པས་‘མེ་ལ་སྦྱིན་སྲེག་སྦྱིན་པར་བྱའོ’ཞེས་བྱ་བ་དག་ལ་‘འབྱུང་བའི་ཁྱད་པར་ལ་ཇི་ལྟར་མངོན་པར་འདོད་པའི་མར་ལ་སོགས་པ་བླུགས་པར་བྱའོ’ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཡིན་ལ། ‘ཁྱིའི་ཤ་བཟའ་བར་བྱའོ’ཞེས་བྱ་བའི་ཁྱད་པར་མ་མཐོང་ངོ་། །” (༡༧༤-༡-༣༦༠ན) ཞེས་པ་ལས་སྐབས་འདིར་ཁྱི་ཤ་ཞེས་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བར་ཡོད་པ་འདི་བཞིན་ནོ། །
དེ་ཡང་གསེར་རྒྱལ་གྱིས་རྣམ་འགྲེལ་ཁ་འཐོར་ཞིག་རྙེད་འདུག་པ་དེ་ཁོང་གི་སྒེར་གྱི་གླེགས་བམ་ཁག་གཙོ་བོར་བྱས་ཏེ་སྤྱི་ལོ་༡༩༥༥གསར་བཞེངས་བྱས་པའི་བལ་བོའི་རྒྱལ་ཡོངས་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཡོད་ངེས་པས། དེའི་སྒང་དུ་ཁྱི་ཤའི་སྐད་དོད་ཤྭན྄་ཞེས་པ་ཡོད་མེད་དངོས་སུ་དཔེ་དེ་ཉིད་དུ་ལག་ཏུ་ཐོབ་ན་གསལ་བོ་ཆགས་ངེས། བལ་རྒྱལ་གྱི་མདུན་ན་འདོན་གསེར་རྒྱལ་ནི་མིང་དངོས་ལ་རྒྱལ་བོའི་དབུ་བླ་པཎྜི་ཏ་ཧེམ་རཱ་ཛ་པཱཎྜེ་ཞེས་ཡིན་པ་རྩད་ཆོད། ཁོ་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༨༧༨ལོར་སྐྱེས་པ་དང་། ༡༩༥༣ལོ་སྟེ་མི་ལོ་༧༤སོན་ནས་གྲོངས་འདུག་ཅིང་། དེ་ནི་དགེ་ཆོས་སྐུ་གཤེགས་པའི་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་ཆགས་ཡོད། ད་སྔ་ཡིག་ཆ་ཁ་གསལ་མ་རྙེད་ཀྱང་། ཁོ་ནི་བལ་རྒྱལ་ཏྲི་བྷུ་བན་ལགས་ཀྱི་དབུ་བླ་ཡིན་པར་སྣང་ངོ་། །
བལ་རྒྱལ་གྱི་དབུ་བླ་གསེར་རྒྱལ། (༡༨༧༨-༡༩༥༣)
མཆན་གཉིས་པ་མོ།
“འདིས་གསུངས་པའི་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཟུར་དུ་ཡོད།” ཞེས་པའི་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་འདི་དཔྱོད་པ་བ་སྔ་རབས་པ་དག་གི་ལུགས་འཛིན་པའི་སློབ་དཔོན་མིང་དུ་གྲགས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་ཚད་མ་སོགས་ནང་བའི་གཞུང་ལ་རྒོལ་བ་ལན་མང་བཏང་བའི་ཕྱི་རོལ་བ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ། ཁོས་ཤུ་ལོག་རྣམ་འགྲེལ་དང་། རྒྱུད་རྣམ་འགྲེལ། བསྔགས་པའི་འགྲེལ་བ་སོགས་གཞུང་གྲགས་ཅན་གསུམ་བརྩམས་ཏེ་ནང་བའི་རང་རིག་དང་གཞན་སེལ་སོགས་ལ་ལྷག་ཏུ་དགག་ཅིང་། འདི་དཔལ་ནཱ་ལནྡཱར་རིགས་པའི་གསང་ཚིག་བརྐུ་བར་ཡོང་བ་ཡང་ཕྱི་ནང་གཉིས་གར་ཡོངས་སུ་གྲགས། ཤངྐར་བདེ་བྱེད་དང་འདི་གཉིས་རགས་པ་ཙམ་དུ་དུས་མཉམ་པར་འདོད་ཅིང་། ལར་ཕྱི་རོལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་དང་བདེ་བྱེད་གཉིས་ཀྱིས་ནང་བ་རྣམས་རིགས་པའི་ལམ་ནས་ཚར་བཅད་ཅེས་སྤོབས་པ་དང་བཅས་བཤད་འོང་བ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་། ཇི་སྐད་དུ། དགེ་ཆོས་མཆོག་(གསེར་ཐངཿ༢༦༩)གིས་ “གཞོན་ནུ་མ་ལེན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བརྫུན་མ་ཡང་ཐོས་རྒྱུ་མི་འདུག་པས་འདི་ཀ་[གསེར་རྒྱལ་གྱིས་བཤད་པ]རང་སོར་བཀོད། ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ་དང་རྟ་དབྱངས་དང་ཨཱརྱ་དེ་ཝའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཕན་ཚུན་དཔེ་གབ་སྟེ་ཕྱི་མོ་གང་ཡིན་མི་ཤེས་པར་བྱས་པ་འདི་ཡང་དེ་འདྲའི་ནང་ནས་གཅིག་ཏུ་འདུག་པས་བདེན་བརྫུན་དཔྱོད་པའི་རྟེན་རྙེད་དཀའ་མོད། མཚར་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་དུ་བྲིས།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། དུས་སྐབས་དེའམ་ཡང་ན་ཕྱིས་ཀྱི་གཏམ་ལ་དགའ་བ་དག་གིས་རང་སེམས་གསོ་བའི་སླད་དུ་ལོ་རྒྱུས་འདི་འདྲ་དཔེ་གབ་སྟེ་སྤེལ་བ་ཡིན་སྣང་། དེ་ཡང་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་ཞེས་པ་ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ་མཆོག་(རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུངཿ༡༨༣)གིས་“ཀུ་མཱ་རི་ལཱི་ལ་ཞེས་པ་ལོ་ཙཱ་བས་བསྒྱུར་མ་ཤེས་པའམ། ཡི་གེ་ནོར་བ་ལས་བསྒྱུར་བའི་སྐྱོན་ནོ་”ཞེས་གསུངས་ཀྱང་། རྒྱ་གར་དུ་ཁོང་གི་དགོངས་པ་ལྟར་ན་ཀུ་མཱ་ར་ལཱི་ལ་གཞོན་ནུ་རོལ་པ་ཞེས་གྲགས་དགོས་རྒྱུ་ལ། རྒྱ་གར་རང་དུའང་ཀུ་མཱ་རི་ལ་སྟེ་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་ཞེས་གྲགས་པས་དེ་ནི་ལོ་ཙཱ་བས་བསྒྱུར་མ་ཤེས་པ་མ་ཡིན་ལ། ཡི་གེ་ནོར་བ་ལས་བསྒྱུར་བའང་མ་ཡིན་པས། པཎྜི་ཏ་ཐུགས་མཉམ་མ་བཞག་པའི་འབྲས་བུར་སྣང་ངོ་། ། ཤེས་པར་བྱ་བ་གཅིག་ཡོད་པ་ནི་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་བྱ་བའི་མ་ཡིག་འདི་དགག་སྒྲ་མ་ཡིན་པ་དེའོ། ། གཞོན་ནུ་མ་ལེན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གཙང་མ་ཞིག་གང་དུའང་མ་མཇལ་ཡང་། དགེ་ཆོས་མཆོག་གིས་གསུངས་པ་(གསེར་ཐངཿ༢༦༧-༩)དེ་དང་། ཇོ་ནང་ཚང་གིས་གསུངས་པའི་(རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུངཿ༡༨༣-༥)སྒྲོས་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་དུ། དེང་ཡང་ཞལ་བཞུགས་ཤིང་དགུང་ལོ་གོ་བཞིར་ཕེབས་པའི་རྒྱ་གར་མཁས་པ་ཧིམམཏ་སིཾངྒ་མཆོག་གིས་གསུངས་པ་འདི་གསུམ་གྱི་སྒྲོས་བསྡོམས་ན་ཅུང་ཟད་གསལ་བར་འགྱུར་བར་མ་ཟད། ཧིམམཏ་མཆོག་ནི་ཕྱི་ནང་གི་ལྟ་གྲུབ་ཀུན་དང་དམིགས་བསལ་གྱིས་དཔྱོད་པ་བའི་གཞུང་ལའང་ཧ་ཅང་མཁས་པས་ཁོང་ལ་དངོས་སུ་བཀའ་འདྲི་ཞུས་ཏེ། ཁོང་གི་གསུང་སྒྲོས་དེའི་ཁུངས་གང་ཡིན་འདྲི་ཐུབ་པའི་རེ་བ་བཅངས་ནས་ཡོད།
མཆན་གསུམ་པ་མོ།
“བྲམ་ཟེ་དེས་རྒྱལ་པོའི་མདུན་དུ་རིག་བྱེད་འདོན་པ་དང་། སྐར་བཅོས་སོགས་བྱེད་པས་མདུན་ན་འདོན་ཏེ་པུརོཧིཏཾ་བྱ་བ་ལས་ཕྱིས་སུ་རང་རེ་རྣམས་ཀྱིས་མདུན་ན་འདོན་བཀའ་བློན་གྱི་མིང་དུ་བྱས་ནས་སྣང་།” ཞེས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཐུགས་མད་དེ། བྱེ་བྲག་ཏུ་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་ལས་(༦༢ན༡)ཀྱང་པུ་རོ་ཧི་ཏཿའདུན་ན་འདོན་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་མཆོག་གིས་དེའི་དོན་ཕྱིས་སུ་བོད་རྣམས་ཀྱིས་མདུན་ན་འདོན་བཀའ་བློན་གྱི་མིང་དུ་བྱས་སྣང་ཞེས་པ་ལྟར། འདི་དང་འདི་ལྟ་བུའི་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་གྲས་སུ་སོང་བའི་ཐ་སྙད་འཕེལ་ཏེ། བསམས་ན་ཞེ་མེར་བ་རེ་གཉིས་ཀྱང་སྣང་སྟེ། དེང་མཁས་བླུན་དུ་མ་ཞིག་གིས་རང་གི་ཨ་མར་ཡང་མ་སྐྱེས་ཨ་མ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་པ་འབའ་ཞིག་སྤྱོད་པ་མཐོང་་ཞིང་། གླུ་རུ་ལེན་པ་སོགས་རང་ཉིད་ངོ་མི་གནོང་ཡང་གཞན་པ་ཞེ་ཁྲེལ་བའི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་བ་དག་དག་བྱེད་དཔེ།
དེ་ཡང་མདུན་ན་འདོན་གྱི་སྐོར་གསེར་ཐང་དུ་གསལ་བོར་མ་གསུངས་ཀྱང་། དེབ་དཀར་དུ་གསལ་བོར་གསུངས་ཏེ། “མདུན་ན་འདོན་ནི་པུ་ཏོ་ཧི་ར་བྱ་བའི་རྒྱ་སྐད་བསྒྱུར་བ་སྟེ། རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་པོའི་ལས་ཙན་ཙམ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ཡང་རྒྱལ་པོའི་མདུན་དུ་སྐར་བཅོས་དང་རིག་བྱེད་སོགས་འདོན་པའི་བྲམ་ཟེ་བླ་མཆོད་རེ་ཡོད་པ་དེའི་མིང་ཡིན་མོད་ཀྱི། ཕྱིས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་དེ་བཀའ་བློན་ལྟ་བུ་ཞིག་གི་མིང་དུ་འཁྲུལ་ནས་སྣང་། དེས་ན་སྔོན་དུས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལ་སྐུ་བོན་བྱ་བ་ཞིག་འདུག་པ་དེ་མདུན་ན་འདོན་གྱི་ཚོད་ཙམ་ཡིན།” ཞེས་མདུན་ན་འདོན་གྱི་མིང་དོན་གསལ་བར་མཛད་ཡོད་དོ། །
ཤྲཱིརསྟུ།
དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ།
1. ཏཱ་རཱ་ནཱ་ཐ། དམ་པའི་ཆོས་རིན་པོ་ཆེ་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དར་བའི་ཚུལ་གསལ་བར་སྟོན་པ་དགོས་འདོད་ཀུན་འབྱུང་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། རྡ་རམ་ས་ལ། ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། ༢༠༠༡
2. དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། དེབ་ཐེར་དཀར་པོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༧
3. མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ། ། སྟོད་ཆ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༩
4. སྡེ་བསྟན། ཚད་མ། ཅེ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ། ཤ ༡༧༤-༡-(༢༦༡བ༡-༣༦༥ན༧)
5. སྡེ་བསྟན། སྣ་ཚོགས། ཅོ། བྱེ་བྲག་ཏུ་རྟོགས་པར་བྱེད་པ། ཤ ༢༠༤-༡-(༡བ༡-༡༣༡ན༤)
6. སྡེ་བསྟན། ཚད་མ། ཅེ། རྒྱས་པའི་བསྟན་བཅོས་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ། ཤ ༡༧༤-༡-(༩༤ན༡-༡༥༡ན༧)
7. धर्मकीर्ति. आचार्य धर्मकीर्तिकृत-स्वार्थानुमान-परिच्छेद। संपा० श्री दलसुख भाई मालवणीया। वाराणसीः हिन्दू विश्वविद्यालय। १९५९.
