सम्बन्धपरीक्षा
नमो वीतरागाय।
[ཆགས་བྲལ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །]
पारतन्त्र्यं हि सम्बन्धः सिद्धे का परतन्त्रता।
तस्मात्सर्वस्य भावस्य सम्बन्धो नास्ति भावतः।१।
གཞན་དབང་ཁོ་ནར་འབྲེལ་བ་ནི། །གྲུབ་པ་ན་གཞན་དབང་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
དེ་ཕྱིར་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །འབྲེལ་བ་ཡང་དག་ཉིད་དུ་མེད།༡།
रूपश्लेषो हि सम्बन्धो द्वित्वे स च कथं भवेत्।
तस्मात्प्रकृतिभिन्नानां सम्बन्धो नास्ति भावतः।२।
ངོ་བོ་འདྲེས་པ་འབྲེལ་ཡིན་དུ། །གཉིས་ཉིད་ཡིན་ན་ཇི་ལྟར་འགྱུར། །
དེ་ཕྱིར་རང་བཞིན་ཐ་དད་པ། །འབྲེལ་བ་ཡང་དག་ཉིད་དུ་མེད།༢།
परापेक्षा हि सम्बन्धः सोऽसन्कथमपेक्षते।
संश्च सर्वनिराशंसो भावः कथमपेक्षते।३।
གཞན་ལྟོས་པ་ནི་འབྲེལ་བར་ཡང་། །མེད་ན་དེ་ནི་ཇི་ལྟར་ལྟོས། །
ཡོད་ནའང་ཀུན་ལ་རག་མ་ལས། །དངོས་པོ་ཇི་ལྟར་ལྟོས་པ་ཡིན།༣།
द्वयोरेकाभिसम्बन्धात्सम्बन्धो यदि तद्द्वयोः।
कः सम्बन्धोऽनवस्था च न सम्बन्धमतिस्तथा।४।
གཉིས་ནི་འབྲེལ་བ་གཅིག་པུ་ཡིས། །ཅི་སྟེ་འབྲེལ་ན་དེ་དང་གཉིས། །
འབྲེལ་བ་གང་ཡིན་ཐུག་པའང་མེད། །དེ་བཞིན་འབྲེལ་མེད་ཤེས་པར་བྱ།༤།
तौ च भावौ तदन्यश्च सर्वे ते स्वात्मनि स्थिताः।
इत्यमिश्राः स्वयं भावास्तान्मिश्रयति कल्पना।५।
དངོས་པོ་དེ་གཉིས་དེ་ལས་གཞན། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་བདག་ཉིད་གནས། །
དེ་བས་རང་དངོས་མ་འདྲེས་ལ། །དེ་དག་རྟོག་པས་འདྲེས་པར་བྱེད།༥།
तामेव चानुरुन्धानैः क्रियाकारकवाचिनः
भावभेदप्रतीत्यर्थं संयोज्यन्तेऽभिधायकाः।६।
དངོས་པོ་ཐ་དད་རྟོགས་བྱའི་ཕྱིར། །དེ་ཡི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ཡིས། །
བྱ་དང་བྱེད་པ་པོ་ཡི་ཚིག །སྨྲ་བ་བོ་དག་འགོད་པར་བྱེད།༦།
कार्यकारणभावोऽपि तयोरसहभावतः।
प्रसिध्यति कथं द्विष्ठोऽद्विष्ठे सम्बन्धता कथम्।७।
རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་འབྲེལ་བ་ཡང་། །དེ་གཉིས་ལྷན་ཅིག་མི་གནས་པས། །
གཉིས་ལ་གནས་པ་ཇི་ལྟར་གྲུབ། །གཉིས་ལ་མི་གནས་ཇི་ལྟར་འབྲེལ།༧།
क्रमेण भाव एकत्र वर्तमानोऽन्यनिःस्पृहः।
तदभावेऽपि तद्भावात्सम्बन्धो नैकवृत्तिमान्।८।
རིམ་ལས་དངོས་པོ་གཅིག་ལ་གནས། །གཞན་ལ་རེ་བ་མེད་པ་ཡིན། །
དེ་མེད་པར་ཡང་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །གཅིག་ལ་གནས་པ་འབྲེལ་བ་མེད།༨།
यद्यपेक्ष्य तयोरेकमन्यत्रासौ प्रवर्तते।
उपकारी ह्यपेक्ष्यः स्यात्कथं चोपकरोत्यसन्।९।
གཞན་དུ་འདི་ནི་འདུག་པ་ན། །ཅི་སྟེ་དེ་ནི་གཅིག་ལ་ལྟོས། །
ལྟོས་པ་ཕན་པ་བྱེད་པར་འགྱུར། །མེད་ན་ཇི་ལྟར་ཕན་པར་བྱེད།༩།
यद्येकार्थाभिसम्बन्धात्कार्यकारणता तयोः।
प्राप्ता द्वित्वादिसम्बन्धात्सव्येतरविषाणयोः।१०।
ཅི་སྟེ་དོན་གཅིག་འབྲེལ་བའི་ཕྱིར། །དེ་གཉིས་རྒྱུ་འབྲས་ཉིད་ཡིན་ན། །
གཉིས་ཉིད་ལ་སོགས་འབྲེལ་བའི་ཕྱིར། །གཡས་གཡོན་རྭ་ཡང་དེ་ཉིད་འཐོབ།༡༠།
द्विष्ठो हि कश्चित्सम्बन्धो नातोऽन्यत्तस्य लक्षणम्।
भावाभावोपधिर्योगः कार्यकारणता यदि।११।
འགའ་ཞིག་གཉིས་གནས་འབྲེལ་བ་ཡིན། །དེ་མཚན་དེ་ལས་གཞན་དུ་མིན། །
ཡོད་དང་མེད་པའི་བྱེ་བྲག་ཅན། །སྦྱོར་བ་ཅི་སྟེ་རྒྱུ་འབྲས་ན།༡༡།
योगोपाधी न तावेव कार्यकारणतात्र किम्।
भेदाच्चेन्नन्वयं शब्दो नियोक्तारं समाश्रितः।१२।
སྦྱོར་བའི་བྱེ་བྲག་ཅན་དེ་ཉིད། །འདིར་ནི་རྒྱུ་འབྲས་ཅི་ཕྱིར་མིན། །
ཐ་དད་ཅེས་བྱའི་སྒྲ་འདི་ནི། །སྨྲ་བྱེད་ལ་བརྟེན་མ་ཡིན་ནམ།༡༢།
पश्यन्नेकमदृष्टस्य दर्शने तददर्शने।
अपश्यन्कार्यमन्वेति विनाप्याख्यातृभिर्जनः।१३।
གང་ཞིག་མཐོང་ན་མ་མཐོང་མཐོང་། །དེ་མ་མཐོང་ན་མ་མཐོང་བ། །
འབྲས་བུ་ཡིན་པ་ཉིད་དུ་ནི། །སྟོན་པའི་སྐྱེ་བོ་མེད་པར་ཤེས།༡༣།
दर्शनादर्शने मुक्त्वा कार्यबुद्धेरसम्भवात्।
कार्यादिश्रुतिरप्यत्र लाघवार्थं निवेशिता।१४।
མཐོང་དང་མ་མཐོང་མ་གཏོགས་པར། །འབྲས་བུའི་བློ་ནི་མི་སྲིད་ཕྱིར། །
འདི་ལ་འབྲས་བུ་ལ་སོགས་སྒྲ། །ཐ་སྙད་སླ་བའི་ཕྱིར་བཀོད་དོ།༡༤།
तद्भावभावात्तत्कार्यगतिर्याप्यनुवर्ण्यते।
सङ्केतविषयाख्या सा सास्नादेर्गोगतिर्यथा।१५।
དེ་ཡོད་ཡོད་ཕྱིར་དེ་འབྲས་རྟོགས། །གང་ཡང་རྗེས་སུ་སྨྲ་བ་ཡི། །
བརྡ་ཡི་ཡུལ་དུ་དེ་བརྗོད་དེ། །ལྐོག་ཤལ་ལ་སོགས་གླང་རྟོགས་བཞིན།༡༥།
भावे भाविनि तद्भावो भाव एव च भाविता।
प्रसिद्धे हेतुफलते प्रत्यक्षानुपलम्भतः।१६।
ཡོད་འགྱུར་ཡོད་ན་དེ་ཡོད་ཅིང་། །ཡོད་པ་ཉིད་ནའང་ཡོད་འགྱུར་བ། །
མངོན་སུམ་མི་དམིགས་པ་དག་ལས། །རྒྱུ་འབྲས་ཁོ་ནར་རབ་ཏུ་གྲུབ།༡༦།
एतावन्मात्रतत्त्वार्थाः कार्यकारणगोचराः।
विकल्पा दर्शयन्त्यर्थान्मिथ्यार्था घटितानिव।१७।
རེ་ཞིག་དེ་ཙམ་ཡང་དག་དོན། །རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་སྤྱོད་ཡུལ་རྣམས། །
རྣམ་པར་རྟོག་པས་སྟོན་པ་ནི། །དོན་ལོག་པ་ཡི་དོན་བཞིན་སྟོན།༡༧།
भिन्ने का घटनाऽभिन्ने कार्यकारणतापि का।
भावे ह्यन्यस्य विश्लिष्टौ श्लिष्टौ स्यातां कथं च तौ।१८।
ཐ་དད་ཡིན་ན་ཅི་ཞིག་འབྲེལ། །ཐ་དད་མིན་ན་རྒྱུ་འབྲས་གང་། །
གཞན་ཞིག་ཡོད་ན་མ་འབྲེལ་གཉིས། །དེ་གཉིས་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་བྱེད།༡༨།
संयोगिसमवाय्यादि सर्वमेतेन चिन्तितम्।
अन्योन्यानुपकाराच्चन्न सम्बन्धी च तादृशः।१९।
སྦྱོར་བ་ཅན་དང་འདུ་ཅན་སོགས། །ཐམས་ཅད་དེས་ཀྱང་དཔྱད་པ་ཡིན། །
ཕན་ཚུན་ཕན་པ་མི་བྱེད་ཕྱིར། །དེ་འདྲ་བ་ལ་འབྲེལ་བ་མེད།༡༩།
जननेऽपि हि कार्यस्य केनचित्समवायिना।
समवायी तदा नासौ न ततोऽतिप्रसङ्गतः।२०।
འདུ་བ་ཅན་ནི་འགའ་ཞིག་གིས། །འབྲས་བུ་སྐྱེད་པར་བྱེད་ན་ཡང་། །
དེ་ཚེ་འདུ་བ་ཅན་འདི་མེད། །ཤིན་ཏུ་ཐལ་ཕྱིར་དེ་གཉིས་མིན།༢༠།
तयोरनुपकारेऽपि समवाये परत्र वा।
सम्बन्धो यदि विश्वं स्यात्समवायि परस्परम्।२१।
དེ་གཉིས་དང་ནི་འདུ་བ་དང་། །གཞན་ཡང་ཕན་པ་མི་བྱེད་པར། །
ཅི་སྟེ་འབྲེལ་ན་མཐའ་དག་ཀྱང་། །ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་ཅན་དུ་འགྱུར།༢༡།
संयोगजननेऽपीष्टौ ततः संयोगिनौ न तौ।
कर्मादियोगितापत्तेः स्थितिश्च प्रतिवर्णिता।२२।
ལས་སོགས་སྦྱོར་བ་ཅན་གྲུབ་ཕྱིར། །སྦྱོར་བ་སྐྱེད་ཀྱང་དེས་དེ་གཉིས། །
སྦྱོར་བ་ཅན་དུ་མི་འདོད་དེ། །གནས་པར་བྱེད་པའང་རབ་ཏུ་བརྗོད།༢༢།
संयोगाद्याश्रये योग्यं अयोग्यं तच्च जायते।
नित्ययोग्यस्वभावस्य तद्वैकल्यविरोधतः।२३।
སྦྱོར་བ་ལ་སོགས་པ་ཡི་གནས། །རུང་བའི་དངོས་པོ་དེ་འགྱུར་ན། །
རུང་བའི་དངོས་པོ་རྟག་ན་ནི། །དེ་དང་བྲལ་བར་འགལ་ཕྱིར་རོ།༢༣།
इति तद्योग्यतावाच्यः स्वभावोऽस्य निरुच्यताम्।
विभागयोगगतिभिः किमन्यैर्गमनादिभिः।२४।
དེ་བས་བྲལ་དང་ལྡན་པ་དང་། །འགྲོ་སོགས་རུང་བ་བརྗོད་པ་ན། །
ངོ་བོ་འདི་ལ་ངེས་པར་བརྗོད། །འགྲོ་སོགས་གཞན་རྟགས་ཅི་ཞིག་བྱ།༢༤།
तेषु सत्स्वपि तस्येति सम्बन्धस्याप्रसिद्धितः।
युक्तः स्वभावभेदोऽयं तत्प्रतिक्षणजन्मनाम्।२५।
དེ་དག་རྣམས་ལ་ཡོད་ན་ཡང་། །འདིའི་ཞེས་འབྲེལ་བ་མི་འགྲུབ་ཕྱིར། །
སྐད་ཅིག་སོ་སོར་སྐྱེ་བ་ཡི། །དངོས་པོ་ཐ་དད་འདི་ཡིན་རིགས།༢༥།
सम्बन्धपरीक्षाकारिका समाप्ता।। ।।
कृतिराचार्यधर्मकीर्तिपादानाम्।। ।।
[འབྲེལ་བ་བརྟག་པའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་རྫོགས་སོ། །]
[སློབ་དཔོན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པའི་ཞབས་ཀྱིས་མཛད་པའོ། །]
འབྲེལ་པ་བརྟག་པའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ། སློབ་དཔོན་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་མཛད་པ་རྫོགས་སོ།། །།
རྒྱ་གར་གྱི་མཁན་པོ་ཛྙཱ་ན་གརྦྷ་དང་། ལོ་ཙཱ་བ་བནྡེ་ནམ་མཁས་བསྒྱུར། སླད་ཀྱིས་པཎྜི་ཏ་རབ་འབྱོར་ཞི་བ་དང་། ལོ་ཙཱ་བ་ཏིང་ངེ་འཛིན་བཟང་བོས་བཅོས་ཤིང་གཏན་ལ་ཕབ་པ། [སླད་ཀྱིས་ཀྱང་སློབ་དཔོན་ཟླ་བ་གཞོན་ནུས་རྒྱ་དཔེ་དང་གཏུགས་ཏེ་སཾམ་བོད་ཤན་སྦྱར་བ་དགེའོ། །]
དཔྱད་གཞི།
༡། བསྟན། ཅོ་ནེ། ཚད་མ། (ཅེ) ༢༥༢ན༡-༢༥༣ན༡
༢། བསྟན། སྡེ་དགེ། མདོ་འགྲེལ། (ཅེ) ༢༥༥ན༢-༢༥༦ན༢
༣། བསྟན། གསེར་བྲིས། ཚད་མ། (ཅེ) ༤༧༦བ༥-༤༧༨ན༥
༤། བསྟན། སྣར་ཐང་། ཚད་མ། (ཅེ) ༣༧༥བ༦-༣༧༧ན༤
༥། བསྟན། པེ་ཅིན། མདོ་འགྲེལ། (ཅེ) ༣༥༧ན༣-༣༥༨ན༧
༦། ཆོས་གྲགས། ལྷ་དབང་བློ། ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པའི་འབྲེལ་བ་བརྟག་པ་དང་ལྷ་དབང་བློའི་འབྲེལ་བ་བརྟག་པའི་འགྲེལ་བ། ཨོཥྛརིཡ། ཀྲུང་ཀོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༢༢།
